amator kwaśnych jabłek

głowa do pozłoty Jan Lam, "Głowy do pozłoty", 1885

tęga głowa

mądra głowa

czapki z głów wyrażenie uznania i szacunku dla kogoś lub czegoś

koronowana głowa monarcha sprawujący władzę

gadające głowy program telewizyjny polegający wyłącznie na przedstawieniu dyskusji toczonej przez zebrane w studiu osoby

barani/zakuty łeb głupi człowiek

ośla/barania głowa

tępa pała

pusta głowa

kwadratowa głowa

kapuściana głowa

głąb kapuściany

zielony jak trawa na wiosnę

głupi jak but z lewej nogi

głupi jak but/cielę/osioł

głupia gęś

ciemny jak tabaka w rogu

tępy człowiek

dusza człowiek człowiek bardzo dobry, uczciwy i życzliwy dla innych

człowiek czynu osoba przedsiębiorcza, aktywna

człowiek starej daty osoba, która myśli i postępuje w nienowoczesny sposób

człowiek renesansu osoba wszechstronnie uzdolniona, zajmująca się wieloma dziedzinami sztuki lub nauki

człowiek bez charakteru osoba, która nie ma własnych poglądów, o słabej woli, słaba, podatna na działania innych

czarny charakter osoba zła, postępująca niegodziwie

człowiek z charakterem, człowiek charakteru człowiek o wybitnych cechach psychicznych, o silnej woli, samodzielny i zdecydowany w działaniu

człowiek bezbarwny/osoba bezbarwna ktoś pozbawiony cech charakterystycznych i wyrazistych; ktoś, kto nie wzbudza zainteresowania, nie zwraca uwagi, nie wyróżnia się; ma nieciekawą, nijaką osobowość; bezpłciowy

bezbarwny dzień dzień jednostajny, monotonny, nudny, szary; nie różniący się od innych dni; w którym nie wydarzyło się nic szczególnego

nijaki dzień dzień jednostajny, monotonny, nudny, szary; nie różniący się od innych dni; w którym nie wydarzyło się nic szczególnego

bezbarwne życie życie jednostajne, monotonne, nudne, szare; w którym dni nie różnią się od siebie

oczy bez wyrazu oczy nie wyrażające żadnych uczuć

być bez wyrazu mie mieć żadnego stylu, charakteru

być pozbawionym wyrazu nie mieć stylu i charaktru

nie w kij dmuchał [pot.] to, o czym mowa, to nie jest coś bez wartości, banalnego lub będącego drobiazgiem, tylko jest czymś znaczącym, ważnym lub trudnym do zrobienia i przez to zasługującym na uznanie

wsadzić/włożyć/wetchnąć kij w mrowisko o czymś, co sprawia pozory mocy, a w rzeczywistości jest słabe

elegant z morskiej piany mężczyzna przesadnie elegancki, bardzo wystrojony, nadmiernie dbający o swój wygląd

biedny jak mysz kościelna

goły jak święty turecki

blady jak kreda/papier/płótno/ściana/śmierć/trup

zimny trup osoba nieżyjąca już od jakiegoś czasu

żywy trup człowiek bardzo ciężko chory, bliski śmierci

trup na miejscu człowiek zmarły na miejscu wydarzenia, które było przyczyną śmierci

trup/szkielet w szafie wstydliwa tajemnica, którą ktoś skrzętnie ukrywa, bojąc się utraty dobrej opinii

chłop jak dąb

kawał chłopa

chodzący kościotrup

chodząca biblioteka

chodząca dobroć

zło wcielone

czarny jak smoła

czerwony jak burak

damski bokser

policjant w spódnicy despotyczna, rygorystyczna żona

kolos na glinianych nogach podnieść się z upadku

gruba ryba

głodny jak wilk

głuchy jak pień

w gorącej wodzie kąpany człowiek niecierpliwy, porywczy, popędliwy, nerwowy

pisane patykiem po wodzie coś jest niepewne, mało prawdopodobne

zapisać coś kredą w kominie uznać coś za niepewne, stracone

zwykły/przeciętny zjadacz chleba człowiek żyjący dniem powszednim, zwykły śmiertelnik, przeciętniak, szarak, szara mysz

zwykły śmiertelnik człowiek zwyczajny, niewyróżniający się, przeciętny, szarak

lekki jak piórko

łysa pała

mądry jak sowa

wybraniec losu

mocny w gębie/pysku

zepsuty do szpiku kości

zepsuty do cna

mól książkowy

nadęty jak balon

ósmy cud świata

ostry jak brzytwa

pajac na gumce

panna respektowa

niebieski ptak ktoś lekkomyślny, nieodpowiedzialny, żyjący z pracy innych, ktoś, kto chce się bawić i niczym nie martwić

pracowity jak mrówka/pszczoła o człowieku, który pracuje dużo i efektywnie

przyszywany wujek, przyszywana ciotka

(duża/mała) siła przebicia (duża/mała) umiejętność/zdolność osiągania swoich celów/ odnoszenia sukcesów/ pokonywania trudności

silny jak byk/koń/tur

sokole oko

oczy bazyliszkowe/bazyliszka

wyostrzony słuch

kudłate myśli

stary a głupi

kula u nogi przeszkoda

rekin finansów

adwokat diabła ktoś, kto broniąc sprawy niesłusznej lub atakując słuszną, przyczynia się do lepszej orientacji w dyskutowanych kwestiach; dawniej też po prostu: obrońca złej sprawy

zawrzeć pakt z diabłem dla osiągnięcia własnych korzyści i celów, zrezygnować z wszelkich zasad i uczciwego, godziwego postępowania

iść po trupach, po trupach do celu w działaniach nie zważać na nic i postępować bezwzględnie wobec osób, które mogłyby przeszkodzić komuś w osiągnięciu jego celu

zalać się w trupa osiągnąć stan odurzenia alkoholem, w którym następuje utrata świadomości

słomiany zapał/ogień szybko przemijająca wielka chęć robienia czegoś

słomiany wdowiec

słomiana wdowa

szczwany lis

twarda sztuka

chytra sztuka

twardy jak skała

twardy kark cecha charakteru człowieka, polegająca na tym, że jest on dumny, nieustępliwy i nie pozwala się upokarzać

uparty jak osioł

wariat z mokrą głową

wielki jak dąb/szafa

wolny jak ptak

ptasie mleko

zdrowy jak rydz/ryba/koń

zdrów jak ryba

zdrowy na duszy i ciele

tryskający zdrowiem

okaz zdrowia

z głupia frant

zapytać z głupia frant

podobni jak dwie krople wody

wykapany ojciec, wykapana matka syn (córka) bardzo podobny(a) z wyglądu i charakteru do swojego ojca/matki

wyjść na ludzi

będą z ciebie ludzie

mowa-trawa wypowiedź oceniana jako zawierająca dużo słów, ale mało istotnej treści; słowa bez pokrycia, bez treści, pustosłowie

łasicza mowa wypowiedź oceniana jako zawierająca dużo słów, ale mało istotnej treści; słowa bez pokrycia, bez treści, pustosłowie

bić pianę prowadzić dyskusje niewnoszące niczego nowego do sprawy

bicie piany jałowa dyskusja, niewnosząca niczego nowego do sprawy; wodolejstwo,

lać wodę mówić lub pisać dużo, ale nie na temat

lanie wody używanie wielu słów, ale nie na temat; wodolejstwo

wbić sobie coś do głowy przejąć się jakąś myślą, zaprzątność czyną umysł, uprzeć się przy czymś

wbić coś komuś do głowy/mózgu spowodować - powtarzając często - przyswojenie sobie przez kogoś jakichś zasad, przekonań, jakiejś wiedzy

wbijać coś komuś w głowę/pamięć spowodować - powtarzając często - przyswojenie sobie przez kogoś jakichś zasad, przekonań, jakiejś wiedzy

wbić w kogoś coś np. wbić w kogoś przekonanie o czymś (, że); wpoić w kogoś jakieś przekonanie

wbić sobie coś w pamięć zapamiętać coś dobrze

wbić komuś nóż w plecy zaatakować kogoś znienacka, podstępnie

wbić kogoś w ambicję pobudzić kogoś ambicję, uczynić kogoś ambitnym

wbić kogoś w dumę/pychę uczynić kogoś dumnym, pysznym

bić głową w/o ścianę

bić/tłuc/walić głową o/w mur walczyć z trudnościami nie do pokonania, bez nadziei zwycięstwa, bez powodzenia

rozbić głowę o mur czegoś np. obojętności, milczenia, uprzedzeń

walczyć z wiatrakami walczyć z urojeniami zwykle beznadziejnie

wojna/walka z wiatrakami walka bezsensowna, beznadziejna z urojonym przeciwnikiem

być jak chorągiewka na dachu/na wietrze

być twierdzą czegoś

być czyjąś prawą ręką

kuty na cztery nogi taki, który radzi sobie w każdej sytuacji i czerpie z niej korzyść dla siebie, cwany

być za pan brat z czymś znać się dobrze na czymś

być z kimś za pan brat pozostawać z kimś w zażyłych stosunkach

chodzić jak błędna owca chodzić w zamyśleniu, nieprzytomnie, bez celu

być na chodzie

być na fali

być na bieżąco

znaleźć się poza nawiasem

być/znaleźć się w opałach

być w siódmym niebie

być na świeczniku

być u steru

być w cenie

być na wagę złota

być oczkiem w głowie kogoś

być panem sytuacji

być na cenzurowanym

być pewnym swego

być na swoim

robić swoje konsekwentnie realizować swoje zamierzenia

robić swoje nie zwracać uwagi na nic

robić swoje robić to, co jest czyimś zadaniem lub obowiązkiem; czynić swoją powinność

obstawać przy swoim trwać przy swoim zdaniu, być wiernym sobie

postawić na swoim osiągnąć swój cel, przełamując czyjś opór lub pokonując jakieś przeszkody

coś idzie na konto/rachunek kogoś coś zostaje uznane za czyjąś zasługę lub winę, niekoniecznie zgodnie ze stanem faktycznym

zapisać coś na czyjeś konto/czyjś rachunek uznać coś za czyjąś zasługę lub winę, niekoniecznie zgodnie ze stanem faktycznym

zapisać coś na konto czegoś uznać coś za przyczynę jakiegoś działania lub stanu rzeczy

być narzędziem w czyichś rękach

siedzieć/być pod czyimś pantoflem

być w powijakach

być ślepym i głuchym na coś

być przy nadziei

być przy zdrowych zmysłach

odchodzić od rozumu/zmysłów/ przytomności

tracić/stracić zmysły

postradać rozum/zmysły

dostać pomieszania zmysłów

stracić rozum

tracić/stracić głowę 1. nie wiedzieć co robić, być zdezorientowanym; 2. ulec czyjemuś urokowi, bezkrytycznie uwielbiać kogoś, kochać

tracić rozsądek

dostać małpiego rozumu

nie grzeszyć czymś jakąś cechą pozytywną, np. rozumem, inteligencją, odwagą, bystrością umysłu, poczuciem humoru, uprzejmością, taktem, dobrymi manierami

grzeszyć przeciwko komuś/czemuś

spławić kogoś mówiąc nie wprost do kogoś, z kim nie chce się przebywać lub rozmawiać, uwolnić się od obecności tego kogoś albo od rozmowy z tym kimś

zalać komuś sadła za skórę sprawić komuś dużą przykrość, bardzo dotkliwie dokuczyć komu

zajść komuś za skórę sprawić komuś dużą przykrość, bardzo dotkliwie dokuczyć komu

pokazać komuś, gdzie raki zimują zemścił się na kimś w sposób bardzo dotkliwy

pokazać komuś miejsce w szyku uświadomić komuś, jaka jest jego pozycja w hierarchii i jakie ma obowiązki oraz co wolno mu robić

ktoś zna swoje miejsce w szyku/szeregu ktoś zna, jaka jest jego pozycja w hierarchii i jakie ma obowiązki oraz co wolno mu robić

ktoś zna swoje miejsce ktoś zna, jaka jest jego pozycja w hierarchii i jakie ma obowiązki oraz co wolno mu robić

wycofać się rakiem zrezygnować z czegoś, co wcześniej mówiło się na jakiś temat, zamierzało się lub obiecało zrobić

spiec raka zrobić się czerwony na twarzy ze wstydu lub zakłopotania

dać z siebie wszystko

dać komuś wycisk

dać komuś łupnia

stłuc/sprać/zbić kogoś na kwaśne jabłko zbić kogoś bardzo mocno

spuścić komuś manto

dobrać się komuś do skóry

przetrzepać/złoić komuś skórę zbić kogoś dotkliwie, złoić kogoś, sprawić komuś lanie

wygarbować komuś skórę

złoić komuś skórę

dać komuś w skórę

dostać w skórę

dostać baty

dać komuś w tyłek

dawać komuś po nosie

dostać po nosie

dostać prztyczka w nos

dostać kopa w górę

dojść do siebie

dojść do zdrowia

wrócić do zdrowia

wrócić do równowagi

wrócić do normy

pozbierać się

dojść do czegoś

dojść do majątku

dojść do władzy

dojść do ściany

stawiać/postawić kogoś pod ścianą

rzucać groch o ścianę mówić, robić coś, napominać kogoś na próżno, daremnie

jak groch/grochem o ścianę na próżno, bez żadnego skutku

coś jest komuś potrzebne jak umarłemu kadzidło nie jest mu do niczego potrzebne

coś komuś pomoże jak umarłemu kadzidło coś w ogóle komuś nie pomoże

zdobyć władzę

utrzymywać się przy władzy

utrzymać się przy życiu przetrwać mimo bardzo niesprzyjających okoliczności

wypaść z roli

wypaść z obiegu

iść w odstawkę

ktoś wali/pcha się drzwiami i oknami bardzo dużo osób chce uczestniczyć w czymś lub skorzystać z czegoś

zamknęły się bramy/drzwi czegoś za kimś ktoś rozpoczął dłuższy, najczęściej przymusowy, pobyt w jakimś miejscu

odstawić/odsunąć kogoś na boczny tor pozbawić kogoś dotychczasowej znaczącej roli lub pozycji

(wchodzić/wejść bocznymi/tylnymi) drzwiami podstępem albo w tajemnicy i nieoficjalnie

(wprowadzić/wprowadzać coś) bocznymi/tylnymi) drzwiami podstępem albo w tajemnicy i nieoficjalnie

fora ze dwora stanowczy nakaz opuszczenie danego miejsca

pokazać komuś drzwi wyrzucić kogoś z mieszkania, nieuprzejmie kazać komuś opuścić dane miejsce

pokazać komuś drzwi wyrzucić kogoś z pracy, pozbawił kogoś stanowiska w pracy lub organizacji

wyrzucić kogoś na bruk pozbawić kogoś pracy lub mieszkania

wziąć/chwycić byka za rogi wziąć się do rzeczy od razu; zacząć od najtrudniejszej części zadania

pokazywać rogi

zapędzić (kogoś) w kozi róg

wziąć się do dzieła

biedzić się z kimś/czymś

biedzić się nad czymś

biedzić się o coś

stanowić bastion czegoś

stać po drugiej/przeciwnej stronie barykady

biedny z czym/od czego

wziąć się z kimś za łby/bary/czuby

brać się/chwycić się/łapać się/wodzić się za bary

skoczyć sobie do gardeł/oczu

nie tracić rezonu

upadać na duchu

wyzionąć ducha

powiększyć grono aniołków

odejść do Pana

w objęciach/ramionach Morfeusza

stracić twarz stracić honor, mieć powody do wstydu

odzyskać twarz odzyskać honor, dobre imię

wyjść (z czegoś) z twarzą wyjść honorowo z trudnej sytuacji, zachować szacunek u innych, nie skompromitować się

w twarz otwarcie, bezceremonialnie i bezczelnie

powiedzieć/rzucić/wykrzyczeć, roześmiać się/zaśmiać się komuś w twarz

czuć się jak ryba w wodzie

być w stanie błogosławionym

być w ciąży

być sinym/ purpurowym ze złości

chodzić jak błędna owca

chodzić jak koń w kieracie

chodzić na pasku

chodzić na skróty wybierać łatwiejsze i szybsze, choć uważane za niewłaściwe, sposoby osiągnięcia celu

droga na skróty łatwiejszy i szybszy, choć uważany za niewłaściwy, sposób osiągnięcia celu

pójść na żywioł działać spontanicznie

chodzić po prośbie

chodzić za czymś

chodzić od Annasza do Kajfasza

być odsyłanym od Annasza do Kajfasza

biegać koło czegoś

biegać za czymś

chodzić koło czegoś

coś idzie ku lepszemu

staczać/stoczyć się w przepaść

stoczyć się nisko

schodzić/zejść na manowce

sprowadzić kogoś na manowce

schodzić/zejść na dziady

schodzić/zejść na psy

wieszać na kimś psy

obszczekiwać kogoś

żyć na szerokiej stopie

dawać szczupaka

dawać wiarę

pokładać wiarę

dochować wiary

dostawać białej gorączki

kipieć z gniewu

pałać/ wrzeć/ kipieć/ płonąć gniewem

wszystko się w kimś gotuje (z gniewu)

wściekłość dusi kogoś

złość dławi kogoś

krew uderzyła komuś do głowy

komuś woda sodowa (nie) uderzyła do głowy ktoś (nie) stał się zarozumiały po osiągnięciu jakiegoś sukcesu

gadać jak najęty

gadać jak nakręcony

gadać/mówić niestworzone rzeczy

mówić trzy po trzy

mówić, co ślina na język przyniesie

mówić o wszystkim i o niczym

gadać po próżnicy

strzępić sobie język

mieć na końcu języka coś 1. powstrzynywać się od powiedzenia czegoś, np. wypowiedzenia jakiegoś słowa, zadania pytania; 2. chcieć coś powiedzieć, ale nie móc sobie tego przypomnieć lub zapomnieć akurat odpowiedniego słowa

dostać się na języki stać się przedmiotem obmowy lub tematem plotek

brać/wziąć kogoś na języki

grać pierwsze skrzypce

grać o pietruszkę

kląć jak szewc

klepać biedę

handlować głodem

obrosnąć w piórka

klepać po plecach

jest cienko z czymś

jest cienko z kimś

cienko prząść/tkać/ śpiewać

mieć cienką skórę

robić bokami

kłamać jak z nut

kombinować jak koń pod górę

postawić na złego konia

spaść z dobrego/wysokiego konia

postawić się

przeliczyć się

wylać dziecko z kąpielą zrobić w jakiejś sprawie więcej szkody niż pożytku

przysiąść fałdów

kopcić jak komin

łapać zbyt wiele srok za ogon

maczać w czymś palce

kłaść/wkładać/pchać palce między drzwi

mieć asa w rękawie

mieć anielską/świętą cierpliwość

uzbroić się w cierpliwość

być u kresu cierpliwości

pływać jak siekiera nie umieć pływać, nie umieć utrzymać się na powierzchni wody

mieć bielmo na oczach

mieć coś z głowy

mieć oczy i uszy (szeroko) otwarte

mieć oczy szeroko otwarte

mieć oczy dookoła głowy

mieć oczy z tyłu głowy

otworzyć szeroko oczy

przymykać oko/oczy na coś

patrzeć przez palce pobłażać, być wyrozumiałym dla czyichś błędów

przymykać oko na coś udawać, że nie zauważa się czegoś nieakceptowalnego lub że o tym nie wie i w związku z tym nie reaguje

mieć coś na wątrobie

coś leży komuś na wątrobie

wątroba komuś rośnie

żółć kogoś zalewa z gniewu/ ze złości

żółć się w kimś gotuje/burzy/wzbiera

wylać na kogoś całą swą żółć

kopać pod kimś dołki

zaglądać (często) do kieliszka

flaki się we mnie przewracają

flaki mi się przewracają

kiszki się mnie skręcają/ przewracają z/od czegoś

boki zrywać

zrywać boki ze śmiechu

pokładać się ze śmiechu

pękać ze śmiechu

być śmiechu wartym być nieudanym i niepoważny, a przez to nieistotnym

jeden (jest) wart drugiego taki, który jest równie zły pod jakimś względem jak ktoś inny, o kim też mowa

obaj (są) siebie warci taki, który jest równie zły pod jakimś względem jak ktoś inny, o kim też mowa

Wart Pac pałaca, a pałac Paca o dwóch osobach do siebie podobnych i niewiele wartych

diabła wart/warty bezwartościowy

wart grzechu, warta grzechu pociągający, pociągająca

wart/godny lepszej sprawy taki, który powinien być wykorzystany do czegoś lepszego lub ważniejszego niż to, do czego jest faktycznie w danym momencie wykorzystywany

zaśmiewać się do łez

bawić się z czymś

ryczeć jak (zarzynany) bawół

mieć wspólny język

mieć długi język cecha kogoś, kto nie umie zachować tajemnicy i ma skłonność do plotkowania

mieć cięty język

mieć niewyparzony język, niewyparzoną gębę cecha kogoś, kto w szczery, dosadny i nieprzyjemny dla kogoś sposób wypowiada się na jakiś temat

mieć na końcu języka

być na językach

trzymać język za zębami

trzymać język na uwięzi

trzymać palec na ustach

wyjąć komuś z ust powiedzieć to, co ktoś miał na myśli

być na ustach wszystkich być wspominanym powszechnie

mieć na ustach (coś powiedzieć, o coś spytać itp.) chcieć/zamierzać co powiedzieć, o co spytać

zawisnąć na czyichś ustach uważnie słuchać, czekać na czyjeś słowa

słowa zamarły w czyichś ustach ktoś przerwał nagle mówienie, przestał nagle mówić

zapomnieć języka w ustach/gębie nie mieć odpowiedzi, nie odpowiedzieć, nie móc nic powiedzieć

trzymać coś pod suknem

trzymać światło pod korcem

nie puszczać pary z ust (gęby)

milczeć jak głaz/kamień/grób

milczeć jak zaklęty/ zamurowany

trzymać buzię (gębę) na kłódkę

zgrzytać zębami okazywać swoje niezadowolenie, złość lub nawet wściekłość

płacz i zgrzytanie zębów sytuacja bardzo przykra dla kogoś, smutna, często związana z cierpieniem duchowym; męki piekielne

walczyć na dwa fronty walczyć jednocześnie z dwoma przeciwnikami, podejmować jednocześnie dwa różne działania

walczyć do upadłego walczyć do ostatku sił

walczyć zębami i pazurami

trzymać się zębami i pazurami

pokazać pazury/pazurki

schować pazury

ostrzyć sobie pazury

lwi pazur wielki talent, wybitne uzdolnienie do czegoś

pokazać lwi pazur ujawnić swój talent lub swoje duże możliwości (zwykle w jakiejś szczególnej sytuacji)

iskra boża/Boża talent dany przez Boga

mieć iskrę bożą

komuś brakuje/zabrakło iskry bożej

zjeść zęby na czymś

połamać sobie zęby na czymś

ostrzyć sobie zęby na coś

zacisnąć zęby

mówić przez zęby

nosić koszulę w zębach

szczerzyć zęby/kły

śmiać się jak głupi do sera

śmiać się do rozpuku śmiać się bardzo intensywnie i radośnie

puszczać coś mimo uszu

bronić kogoś/czegoś jak niepodległości

bronić się rękami i nogami

wstać lewą nogą mieć zły humor, być w złym humorze

zacisnąć zęby

mieć (u kogoś) przechlapane/ przegwizdane/ przerąbane

mieć u kogoś krechę/kreskę/minus

mieć u kogoś tyły

(nie) mieć haka na kogoś

nie mieć nic na kogoś

szukać haka na kogoś

znaleźć haka na kogoś

szukać dziury w całym

szukać guza

oberwać guza

zaszyć się w mysiej dziurce/dziurze

mieć nie po kolei w głowie

mieć źle (poukładane) w głowie

mieć dobrze (poukładane) w głowie

przewróciło/ poprzewracało się komuś w głowie ktoś stał się zarozumiały i wydaje mu się, że ma prawo do jakichś przywilejów

mieć przewrócone w głowie

korona ci z głowy nie spadnie

trzymać głowę do góry

trzymać głowę wysoko

nosić głowę wysoko

mieć wolną głowę

mieć głowę zajętą kimś/czymś

nabijać/ zaprzątać komuś/sobie czymś głowę

zawroty głowy poczucie utraty równowagi, wirowania przedmiotów, na które się patrzy, wywołane problemami zdrowotnymi lub niepożądanym działaniem niektórych leków

zawrót głowy oszołomienie wywołane nadmiarem lub intensywnością emocji i wrażeń zmysłowych lub intelektualnych

przyprawiać kogoś o zawrót głowy

głowa pęka/puchnie komuś 1. głowa bardzo kogoś boli (np. od hałasu); 2. ktoś czuje się zmęczony od nadmiaru kłopotów

mieć co innego w głowie

mieć coś w głowie

przychodzi/ wpada coś komuś do głowy

myśl strzela komuś do głowy

rozjaśnia się komuś w głowie

nie mieć głowy

mieć głowę

mieć głowę do czegoś

mieć głowę nie od parady

mieć kogoś w garści

czerpać pełnymi garściami (z czegoś)

czerpać pełną garścią (z czegoś)

wpędzać kogoś do grobu

nie mieć (żadnych) hamulców

nie mieć zahamowań

brak zahamowań

(nie) mieć Boga w sercu

Bój się Boga!

"Hulanka", Fryderyk Chopin
Szynkareczko
Szafareczko
Bój się Boga, stój!
Tam się śmiejesz
A tu lejesz
Miód na kaftan mój!
Tam się śmiejesz
A tu lejesz
Miód na kaftan mój!

Nie daruję
Wycałuję!
Jakie oczko, brew!
Nóżki małe
Ząbki białe
Hej! spali mnie krew!
Nóżki małe, ząbki białe
Hej! spali mnie krew!

Cóż tak bracie
Wciąż dumacie?
Bierz tam smutki czart!
Pełno nędzy
Ot, pij prędzej
Świat ten diabła wart!
Pełno nędzy
Ot, pij prędzej
Świat ten diabła wart!

Piane nogi
Zbłądzą z drogi
Cóż za wielki srom?
Krzykiem żony
Rozbudzony
Trafisz gdzie twój dom
Krzykiem żony
Rozbudzony
Trafisz gdzie twój dom

Pij, lub kijem
Się pobijem!
Biegnij dziewczę w czas
By pogodzić
Nie zaszkodzić
Oblej miodem nas!
By pogodzić
Nie zaszkodzić
Oblej miodem nas!

wszystko diabła warte nic nie warte

mieć usta/gębę pełne czegoś mówić bardzo dużo o czymś istotnym, ale samemu nie stosować się do wygłaszanych stwierdzeń; np. ktoś ma usta pełne frazesów, sloganów

mieć miód w ustach

miód na czyjeś serce

lać miód na czyjeś serce

dobrać się do miodu

nie mieć sumienia

mieć coś na sumieniu

mieć sumienie

mieć czyste sumienie

czyste konto brak przewin, obciążeń, zobowiązań

mieć czyste konto nie mieć żadnych przewin, obciążeń, zobowiązań, długów

mieć czyste ręce

człowiek o czystych rękach

brudzić sobie ręce

mieć brudne ręce

człowiek o brudnych rękach

mieć złote ręce

mieć dwie lewe ręce

mieć dziurawe ręce

mieć lepkie ręce

mieć puste ręce

z pustymi rękoma/rękami

patrzeć komuś na ręce

złapać kogoś za rękę

złapać kogoś na gorącym uczynku

mieć krew na rękach

mieć ręce splamione krwią

mieć szczęśliwą rękę

mieć pełne ręce roboty

dać/zostawić komuś wolną rękę

mieć wolną rękę

mieć związane ręce

być w czyichś rękach/czyimś ręku

wpaść w czyjeś ręce

oddać się w czyjeś ręce

oddać kogoś w ręce (np. policji, sprawiedliwości)

podnosić/podnieść na kogoś rękę

podpisać się pod czymś obiema rękoma/rękami

policzyć na palcach jednej ręki

mieć ręce i nogi być dobrze przemyślanym

być/mieć/liczyć na pęczki kogoś/czegoś mieć/być bardzo dużo kogoś/czegośbyć dobrze przemyślanym

mieć pstro w głowie

mieć zielono w głowie

mieć głowę w chmurach

mieć głowę/łeb na karku

mieć mocną głowę

mieć słabą głowę

mieć olej w głowie

nie mieć oleju w głowie

mieć siano w głowie

mieć kuku na muniu

mieć nie po kolei w głowie

mieć nierówno pod sufitem

nie mieć piątej klepki być chorym psychicznie lub tak się zachowywać

nie mieć wszystkich klepek (na swoim miejscu)

nie mieć wszystkich w domu

mieć kiełbie we łbie

mieć bzika/fioła/kota na punkcie czegoś

mieć chrapkę na coś

mieć nosa

mieć mleko pod nosem

mieć muchy w nosie

być na każdą kieszeń

nie być na czyjąś kieszeń

mieć węża w kieszeni

trzymać się za kieszeń

zaglądać komuś do kieszeni

finansować coś z własnej kieszeni

siedzieć komuś w kieszeni

dostać po kieszeni

uderzyć kogoś po kieszeni

mieć dziurawą kieszeń

mieć pustą kieszeń

mieć pustki w kieszeni

mieć nóż na gardle

liczyć każdy grosz

nie mieć (złamanego) grosza (przy duszy)

nie mieć złamanego szeląga (przy duszy)

być bez grosza (przy duszy) nie mieć żadnych pieniędzy

groszem nie śmierdzieć

liczyć się z (każdym) groszem

mieć wypchane kieszenie

mieć wypchany portfel

spać na pieniądzach

mieć forsy jak lodu

spać na forsie

być przy forsie

mieć pełną kiesę/pełny trzos

nie mieć wiary (w kogoś)

stracić wiarę (w kogoś)

tracić grunt/ziemię pod nogami/stopami stracić punkt oparcia; stracic pozycję, stanowisko

nie może być

nie do wiary

wierzyć się nie chce

stracić kogoś/coś z oka/oczu/ pola widzenia 1. przestać widzieć kogoś/coś; 2. przestać być z kimś/czynś w kontakcie

nie spuszczać kogoś z oczu/oka nadzorować, pilnować kogoś

spuścić kogoś z oczu/oka zaniechać nadzoru nad kimś, przestać pilnować kogoś

być sobą

być gościem w domu

być stworzonym dla siebie

być/stać się całym światem dla kogoś

być kamieniem u szyi

być komuś kulą u nogi

być komuś solą/cierniem w oku przeszkadzać, zawadzać komuś, być dla kogoś niewygodnym

być ciężarem dla kogoś

mieć kogoś/coś na oku

mieć (baczne) oko na kogoś/coś

jeść coś oczami

pochłaniać kogoś oczyma/oczami

wpić się w kogoś oczami

nie widzieć świata poza kimś

wychwalać/ wynosić kogoś pod niebiosa

widzieć oczami wyobraźni

cieszyć czyjeś oko

cieszyć się dobrym zdrowiem

cieszyć się powodzeniem/ popularnością

cieszyć się szacunkiem/ uznaniem/ dobrą opinią

cieszyć się (dobrą) sławą

cieszyć się złą sławą

zażywać sławy

używać życia

dokonać życia/żywota skonać, umrzeć, spędzić resztę życia

dokonywać cudów robić rzeczy prawie niewykonalne, dokazać czegoś niezwykłego

paść od czegoś/z czegoś ginąć od czegoś

paść na podatny grunt/na podatną glebę znaleźć/wywołać oddźwięk, wydać obfity owoc

paść w próźnię nie znajdować oddźwięku, nie mieć następstw/skutku

życie usłane różami

pieskie życie życie nędzne, pełne wyrzeczeń i trudności

(mieć) pieski nastrój utrzymujący się przez pewien czas stan psychiczny, charakteryzujący się dominowaniem negatywnych uczuć z powodu swej marności

ni (to) pies, ni wydra o kimś bez wyraźnych cech pozwalających na jego jednoznaczne określenie lub przypisanie do konkretnej kategorii obiektów, nie wiadomo co

ni pies, ni wydra, coś na kształt świdra

ni (to) rak, ni wydra

ni z pierza, ni z mięsa

ni to, ni owo

użyć świata

zadać komuś kłam

łgać/kłamać w żywe oczy

łza się w oku kręci

łzy cisną się komuś do oczu

mieć klapki na oczach

mieć swoje pięć minut

mieć wolną drogę

mieć się dobrze

mieć zielone światło

mydlić/zamydlić komuś oczy

otwierać komuś oczy (na coś)

przejrzeć na oczy

patrzeć jak cielę na malowane wrota

gapić się jak wół na malowane wrota

gapić się/patrzeć jak sroka w kość/gnat

patrzeć jak gapa w gnat

wbijać wzrok w kogoś

pożerać kogoś/coś wzrokiem

(nie) oglądać się na kogoś/coś

bez oglądania się na kogoś/coś

patrzeć/spoglądać spod oka na kogoś

patrzeć spode łba na kogoś

mierzyć/zmierzyć kogoś wzrokiem

mierzyć się (z kimś) równać się z kimś, dorównywać komuś, konkurować z kimś, stawać do walki/zawodów, rozpocząć walkę/współzawodnictwo

mierzyć się (z czymś) zmagać się z czymś, nie poddawać się

patrzeć przez okulary czyjeś/czegoś sądzić, rozumować tak jak ktoś, zgodnie z czymś

zakładać komuś różowe/czarne okulary natrajac kogoś otymistycznie/pesymistycznie

mieć, nosić różowe/czarne/pesymistyczne okulary być optymistyvznie/pesymistycznie nastawionym; widzieć coś w różowych/ciemnych barwach

patrzeć przez różowe/czarne okulary być optymistycznie/pesymistycznie nastawionym; widzieć coś w różowych/ciemnych barwach

patrzeć/spoglądać na kogoś łaskawym okiem

patrzeć złym okiem na coś

patrzeć krzywym okiem na kogoś

patrzeć/spoglądać na kogoś z przymrużeniem oka

przecierać oczy ze zdumienia

wybałuszać oczy

wytrzeszczać oczy/gały/ślepia

nie wytrzeszczać oczu

wytrzeszcz oczu

robić coś z zawiązanymi oczyma

zobaczyć kogoś/coś kątem oka

robić coś bez miłosierdzia

robić coś w rękawiczkach

zmieniać coś jak rękawiczki

na pierwszy rzut oka

pod czyimś okiem

dla pięknych oczu

w oczach

na oko

dla oka

w oczy

za/poza oczy

dla pięknych oczu

na piękne oczy

rzucać okiem

rzucać się w oczy

kłuć w oczy

bić w oczy

bić po oczach

spuścić kogoś z oczu

tracić z oczu/pola widzenia

widzieć/widać coś gołym okiem

widzieć/zobaczyć coś na własne oczy

słyszeć/usłyszeć coś na własne uszy

pozostawiać wiele do życzenia

bić czołem przed kimś

bić pokłony

bić w bębny

bić w dzwony

poznać się na kimś

przekonać się o czymś na/ doświadczyć czegoś/ odczuć/poznać coś na własnej skórze

głośno myśleć

myśleć o własnej skórze

ratować własną skórę

zapłacić własną skórą

położyć głowę pod miecz katowski

położyć głowę pod topór

zapłacić głową za coś

dać głowę

lecą/polecą głowy/łby jakieś osoby na ważnych stanowiskach zostają/zostaną zwolnione z pracy za dokonane zaniedbania lub popełnione przewinienia

poleciały/pospadały/posypały się głowy jakieś osoby na ważnych stanowiskach zostały zwolnione z pracy za popełnione błędy

domagać się czyjejś głowy

dać sobie za coś głowę uciąć

dać sobie za coś/kogoś rękę uciąć

wpaść komuś w oko

wydrapać komuś oczy

świecić oczami za kogoś/coś przed kimś

natrzeć komuś uszu

jeździć na kimś jak na łysej kobyle

leżeć na łopatkach

położyć/rozłożyć kogoś na obie łopatki

rzucić kogoś na kolana

rzucić kogoś na głęboką wodę postawić kogoś przed trudnym zadaniem, z którym ma on sobie sam poradzić

skoczyć na głęboką wodę zdecudować się na ryzykowne działanie lub podjąć się trudnego zadania

skok na głęboką wodę

woda na czyjś młyn coś sprzyjającego planom lub oczekiwaniom kogoś

rzucić komuś rękawicę wyzwać kogoś na pojedynek; prowokować kogoś do rozpoczęcia walki, rywalizacji lub polemiki

ciskać/rzucać gromy na kogoś wymyślać komuś, oburzać się na kogoś

gromy posypały się na czyjąś głowę ktoś został ostro skarcony, zwymyślany

rzucać/ciskać piorunami

zadać sobie gwałt zmuszać się do czegoś, przełamywać się

gwałt na naturze sposób postępowania sprzeczny z prawami natury

na gwałt w sposób świadczący o pośpiechu i wywołany (pilną) koniecznością

nie ma gwałtu nie trzeba, nie należy się spieszyć

bić/dzwonić na gwałt bić w dzwony w celu zawiadomienia o niebezpieczeństwie, dzwonić na trwogę, alarmować

podnieść gwałt narobić krzyku, wszcząć alarm

narobić gwałtu narobić krzyku, wszcząć alarm

jakby w niego piorun strzelił o gwałtownej reakcji na niespodziewaną wiadomość, na straszny widok

ściągnąć gromy na kogoś, na czyjąś głowę narazić kogoś na czyjś gniew

burza wisi w powietrzu zapowiada się coś złego, atmosfera jest napięta

burza w szklance wody awantura z błahego powodu

wpaść/lecieć jak burza pojawić się lub przemieszczać się szybko, nagle, gwałtownie

wpaść jak po ogień przyjść na krótko z powodu pośpiechu

dolewać/dolać oliwy do ognia podsysać, powiększać wzburzenie, rozjątrzać, podniecać

dokładać do czegoś np. dokładać do interesu/majątku, tracić na czymś, mieć deficyt

przyjść na gotowe o kimś, ktoś nie angażując się wcale w to, korzysta z czegoś, co ktoś już wcześniej przygotował lub zrobił

przykładać rękę do czegoś przyczyniać się do tego, że coś się dzieje lub do powstawania czegoś

nie kiwnąć/ruszyć palcem nie zdobyć się na najmniejszy wysiłek, żeby coś zrobić w jakiejś sprawie

nie kiwnąć palcem w bucie nie zdobyć się na najmniejszy wysiłek, żeby coś zrobić w jakiejś sprawie

nie tknąć/ruszyć palcem kogoś nie zrobić komuś najmniejszej krzywdy

dać się oskubać

porachować/policzyć komuś kości

porachować/policzyć komuś żebra

dać komuś w kość dogryźć komuś, zbesztać kogoś, zbić kogoś

dostać w kość

kość niezgody

zeschnąć/wyschnąć na wiór wynędznieć, zmarnieć

wbijać komuś szpile/szpilkę dokuczać komuś, wypowiadając skierowaną do niego lub dotyczącą go złośliwą uwagę

dojadać komuś do żywego dokuczać komuś, dawać się we znaki

dawać komuś szkołę

zetrzeć kogoś na miazgę

zostawić kogoś na pastwę losu

mieć czegoś dość/po dziurki w nosie/powyżej uszu

mieć czegoś/kogoś serdecznie dość

mieć twardy orzech do zgryzienia

mieć się na baczności

mieć się z pyszna

mieć się na baczości

mieć coś komuś za złe

mieć coś na uwadze

mieć coś na myśli

mieć coś na względzie

mieć wzgląd na kogoś/coś

przychylać się do czegoś

brać coś do siebie

brać coś pod rozwagę

brać coś w rachubę

brać kogoś/coś pod uwagę

zasługiwać na uwagę

pleść androny

opowiadać/pleść koszałki-opałki

opowiadać/pleść duby smalone

gadać/opowiadać głupoty

pleść głupoty/głupstwa

bez ładu i składu chaotycznie, chaotyczny; nieporządnie, nieporządny

gadać bez ładu i składu

pleść, co ślina na język przyniesie

pleść trzy po trzy

pleść/bredzić jak Piekarski na mękach

opowiadać/gadać niestworzone rzeczy

pleść/prawić/ opowiadać/ wygadywać banialuki

opowiadać bajki/bajdy

mówić/gadać od rzeczy

opowiadać bery

mówić do rzeczy

mówić półgębkiem

mówić z głowy

mówić prosto z mostu

mówić/powiedzieć komuś coś prosto w oczy

nazywać rzeczy po imieniu

bez owijania w bawełnę

walić prosto z mostu

nie owijać w bawełnę

mówić bez ogródek

nie ma co mówić nie da się zaprzeczyć, to jest pewne

nie ma o czym mówić 1. nie warto o tym wspominać, to mało ważne; 2. nie warto o tym mówić, bo i tak nic z tego nie będzie

nie przebierać w słowach

walić z grubej rury

(nie) liczyć się ze słowami

(jak) słowo daję zwrot używany w sytuacji, gdy osoba mówiąca chce wzmocnić wiarygodność swojej wypowiedzi

szlifować bruki łazić bez celu, włóczyć się bez celu, wałęsać się

wycierać cudze kąty

mieszkać kątem u kogoś

mieszkać pod mostem

najeść się wstydu

nadrabiać miną

narobić rabanu

narobić sobie wrogów

narobić bigosu

nawarzyć piwa sobie/komuś

narozrabiać jak pijany zając

bombardować kogoś czymś

suszyć komuś głowę prosić natrętnie kogoś o coś

zmyć komuś głowę zganić bardzo ostro kogoś

rwać włosy z głowy

wiercić komuś dziurę w brzuchu

leżeć do góry brzuchem

świat przewraca się do góry nogami

nadstawiać ucha/uszu starać się zdobyć informacje, z zadowoleniem przyjąć coś do wiadomości

nadstawiać grzbietu/łba/czoła/głowy za kogoś ryzykować wpadką, naganą lub jeszcze czymś gorszym

nadstawiać karku za kogoś narażać się na niebezpieczeństwo

siedzieć komuś na karku

mieć kogoś na karku

pędzić na złamanie karku

nawijać makaron na uszy

nie spuszczać kogoś z oczu

nie spuszczać oka z kogoś/czegoś

patrzeć/ wyglądać/ wyzierać z oczu

nie wierzyć własnym oczom

(rzecz) nie do pojęcia

coś przechodzi kogoś pojęcie

coś przechodzi ludzkie/wszelkie pojęcie

nie mieć bladego/zielonego pojęcia o czymś

nie mieć chwili do stracenia

być na pozycji spalonej

nosić spodnie

być dobrej myśli wierzyć, spodziewać się, mieć nadzieję

nosić się z myślą/zamiarem zamyślać, mieć zamiar, zamierzać coś zrobić

nosić się jak kura z jajkiem zajmować się jakąś kwestią zbyt długo, nie mogąc się zdecydować na działanie

obchodzić się z kimś jak z jajkiem

stara śpiewka stary, oklepany frazes; stara wymówka, stary wykręt

odgrzewać stare kotlety

nudzić się jak mops

umierać z nudów

wieje nudą

odsądzać kogoś od czci i wiary wyrażać się bardzo źle o kimś, uznając go za osobę niehonorową, nieuczciwą, niemoralną lub zachowującą się niewłaściwie pod jakimś względem

bez czci i wiary

wyzuty z czci i wiary

wyzuty z uczuć

nie mieć (żadnych) uczuć

okazywać uczucia

pozbawić kogoś czci i honoru

pozbawić kogoś honoru

nie mieć honoru

być bez honoru

wyzuty z honoru

człowiek bez honoru

człowiek honoru

być człowiekiem honoru

człowiek bez sumienia

człowiek bez charakteru człowiek, który zmienia poglądy za lada zwrotem w opinii i pozwala się kierować wypadkom zamiast nad nimi zapanować lub nagiąć je do swoich celów

człowiek z charakterem człowiek, który jest wierny swym przekonaniom, stara się usilnie i wytrwale przystosowywać do nich własne postępowanie

człowiek bez zasad

człowiek z zasadami

człowiek czynu

człowiek wielkiego kalibru

człowiek wielkiego serca

człowiek małego serca

człowiek starej daty

(być/pochodzić) z dobrego domu

chłopak/dziewczyna z dobrego domu

pędzić, co koń wyskoczy

lecieć/przylecieć w dyrdki

pasuje/przystaje jak garbaty do ściany zupełnie nie pasuje, zupełnie nieodpowiedni

zamknąć się w cztery ściany, między cztery ściany, między czterema ścianami nie wychodzić z pokolu, domu; zdecydować się na samotność, na życie samotne

żyć w czterech ścianach odosobnić się, żyć samotnie

pić sobie z dzióbków

pisać jak kura pazurem

pluć sobie w brodę

pluć zółcią

płakać jak bóbr

płynąć z prądem

płynąć pod prąd

pływać jak ryba

pokładać nadzieję w kimś/czymś

wiązać z czymś nadzieję

robić/czynić nadzieję komuś

rokować nadzieje

(nie) rokować dobrze

rozmieniać się na drobne

porywać się z motyką na słońce

tkwić w błocie po uszy

położyć uszy po sobie

przywiązywać wagę do czegoś

poświęcać komuś/czemuś uwagę

pozjadać wszystkie rozumy

moralność Kalego moralna obłuda; potępianie u innych tego, co uważamy za naturalne w odniesieniu do nas samych

podwójna moralność

podwójne standardy

bliski sercu

drogi sercu

od serca

dama serca

pani serca

lwie serce

zajęcze serce

gołębie serce

złote serce

mieć serce

nie mieć serca

być bez serca

tracić/stracić serce/ducha zniechęcić się do walki, nie chcieć walczyć, stchórzyć

nie tracić serca

stracić serce dla/do kogoś/czegoś przestać kogoś lubić, kochać

ofiarować komuś serce

chwytać za serce

ujmować za serce

okazywać komuś serce/wiele serca

otwierać (szeroko) serce

wylewać przed kimś (całe) swe serce

mieć wiele serca

mieć wielkie serce

mieć serce do czegoś

mieć serce dla kogoś/czegoś

mieć serce jak dzwon

mieć otwarte serce

mieć dobre serce/serduszko

mieć złote serce

mieć miękkie serce

mieć twarde serce

mieć serce pełne złości

mieć serce pełne miłości

mieć gołębie serce

człowiek o gołębim sercu

mieć serce z kamienia

zdjąć kamień z serca

kamień spadł komuś z serca

brać/wziąć sobie coś do serca

robić coś z sercem

kochać całym sercem

przypaść komuś do serca

włożyć/wkładać w coś serce

iść/pójść za głosem serca/rozumu

coś chwyciło/chwyta kogoś za serce

coś leży komuś na sercu

coś rozdziera komuś serce

z lekkim sercem bez żalu i nie przejmując się

z ciężkim sercem z przykrością, żalem i przejmując się

z bólem serca z przykrością, żalem i przejmując się

z dobrego serca kierując się życzliwością dla drugiego człowieka i bezinteresowną chęcią udzielenia mu pomocy

z dobroci serca kierując się życzliwością dla drugiego człowieka i bezinteresowną chęcią udzielenia mu pomocy

z bijącym/ drżącym sercem przeżywając silne emocje

z biciem/ drżeniem serca przeżywając silne emocje

z otwartym sercem wyrażając życzliwość i akceptację

z otwartymi rękami/ ramionami wyrażając życzliwość i akceptację

oczy bolą patrzeć na coś

uszy bolą słuchać czegoś

niech cię głowa o to nie boli

serce boli kogoś

cieszyć oczy

Święty Boże nie pomoże.

serce nie sługa, nie pyta

ciężka atmosfera

trąba jerychońska silny, głośny dźwięk

trąbić o czymś pisać/mówić o czymś w sposób przesadny

grobowa cisza

martwa cisza

głucha cisza

cisza jak makiem zasiał

cisza przed burzą

cisza jak makiem zasiał

siedzieć cicho

siedzieć jak mumia

siedzieć jak na tureckim kazaniu

siedzieć jak mysz pod miotłą

siedzieć jak trusia

siedzieć jak na rozżarzonych węglach

siedzieć jak na szpilkach

siedzieć komuś w kieszeni

siedzieć na dwóch stołkach

siedzieć na pieniądzach

siedzieć na walizkach

siedzieć za kółkiem

smalić cholewki do kogoś zalecać się (mężczyzna) do kobiety

pasować jak kwiatek do kożucha

pasować jak pięść do nosa

przywdziać/ włożyć mundur

puścić kogoś w trąbę

puścić kogoś z torbami

puścić kogoś w skarpetkach doprowadzić kogoś do ruiny finansowej

puścić coś w niepamięć uznać coś za niebyłe, zapomnieć o czymś przykrym

puścić wodze fantazji/wyobraźni/ marzeniom zacząć fantazjować, marzyć, oddać się fantazjowaniu, marzeniom

popuścić komuś cugli być mniej wymagającym wobec kogoś, dać komuś więcej swobody

puścić coś z dymem spalić coś

puścić coś komuś płazem nie wyciągać konsekwencji z czyjegoś niewłaściwego zachowania

coś uszło komuś płazem ktoś nie został ukarany za coś, np. niewłaściwe zachowanie

uchodzić komuś ma sucho

zamiatać pod dywan

wywołać burzę

rumieniec wstydu

oblać się rumieńcem (wstydu)

(ktoś) bez wstydu

nie mieć wstydu

nie mieć wstydu w oczach

pokazać się komuś na oczy

wstydzić się pokazać komuś na oczy

spuścić oczy (ku ziemi/na dół/ze wstydu)

wbić oczy w ziemię/podłogę

płonąć ze wstydu

rumienić się ze wstydu

rumienić się ze wstydu za kogoś

czerwienić się ze wstydu/złości

rzucać słowa na wiatr

rzucać komuś kłody pod nogi przeszkadzać komuś w zrobieniu lub osiągnięciu czegoś

biec z wywieszonym językiem

skoczyć/pobiec na jednej nodze

biec/pędzić ile tchu w piersiach

biec/pędzić/gnać co tchu

pędzić/gnać jak szalony

biegać jak kot z pęcherzem

gonić resztkami sił

gonić w piętkę

spadać na cztery łapy

żyć na kocią łapę

żyć na wiarę

żyć po bożemu żyć w sposób zgodny z zasadami (moralnymi) jakiejś religii

po chrześcijańsku w sposób zgodny z religią chrześcijańską

żyć dniem dzisiejszym

żyć z dnia na dzień

żyć pełną piersią

oddychać pełną piersią

spijać słowa z ust

spocząć na laurach

sprzedawać się jak ciepłe bułeczki

stać z boku

stać na boku/uboczu

stać blisko kogoś/czegoś

stać z bliska

stanąć/stać za kimś murem

bić/tłuc/walić głową o mur

być/zostać przypartym/ przyciśniętym do muru

przypierać/ przyciskać kogoś do muru

stanąć/stać murem (za kimś/czymś) zwartym szeregiem, jak jeden, nieustępliwie bronić czyichś spraw, interesów, popierać kogoś

siedzieć pod murem żebrać

iść pod mur być skazanym na śmierć przez rozstrzelanie

być jak mur twardy, nieugięty, nieustępliwy

stać na czyimś worku

stanąć/stać w miejscu

stanęło na tym, że

stanąć na własnych nogach usamodzielnić się, uniezależnić się, osiągnąć niezależność (najczęściej materialną, finansową)

stanąć na nogi/nogach podnieść się z upadku

postawić coś na nogi radykalnie polepszyć stan czegoś

stawać dęba

stawać/stawiać się okoniem stanowczo sprzeciwiać się czemuś

stawać/stawiać się sztorcem stanowczo sprzeciwiać się czemuś

stawać/ chodzić/ uderzać w konkury

stawać w prawdzie (o sobie)

stawać w szranki

stawać dzielnie

iść o zakład

iść z kimś w zawody

kruszyć kopie o coś

(nie) dać sobie pluć w kaszę

zjeść kogoś w kaszy przechytrzyć kogoś

mówić na okrągło

iść z kimś na noże

stawiać sprawę na ostrzu noża

postawić wszystko na jedną kartę/na szalę ofiarować, zaryzykować coś dla dla kpgoś, dla jakiejś sprawy, idei

pogoda pod psem

postawić coś komuś przed oczy ukazać, ujawnić, uświadomić komuś coś

kłaść coś na szali

postawić coś pod znakiem zapytania uznać coś za wątpliwe, podać w wątpliwość

leżeć plackiem leżeć płasko i bez ruchu przez dłuższy czas

zimno jak w psiarni

jak psu z gardła wyjęty

zabierać się do czegoś jak pies do jeża

lubić kogoś jak psy dziada w ciasnej ulicy nie lubić, nie znosić kogoś, mieć do kogoś agresywne nastawienie

kochać się jak pies z kotem

toczyć z kimś boje

drzeć z kimś koty

bawić się z kimś jak kot z myszą

skakać sobie do oczu

skakać sobie do gardła

brać/wziąć się za łby

być z kimś na wojennej ścieżce

mieć z kimś na pieńku

łgać jak pies

goić się jak na psie

wierny jak pies

głodny jak pies

chodzić za kimś jak pies

pić do kogoś

robić swoje

nie zadawać sobie trudu

zadać sobie trochę trudu

walczyć o swoje

mieć skrupuły

nie mieć skrupułów

(nie) pozwalać sobie

brać coś za dobrą monetę

być z kimś/czymś na bakier

(coś) wisi (komuś) nad głową

(coś) wisi na włosku

(coś) wisi w powietrzu

(coś) woła o pomstę do nieba

(coś) wychodzi/wyłazi (komuś) bokiem

zejść na margines stać się mniej ważnym niż dotychczas lub niż coś innego

zejść na drugi/dalszy plan stać się mniej ważnym niż dotychczas lub niż coś innego

wysunąć/wybić się na pierwszy plan stać się najważniejszym lub najlepszym

pasuje jak ulał

sparzyć się na kimś/czymś

przejechać się na czymś

dmuchać na zimne

taki, że mucha nie siada bez zarzutu, bez wad, udany, doskonały, wyjątkowy

wyłożyć kawę na ławę powiedzieć jasno, wyraźnie

wyłożyć coś jak na dłoni/patelni powiedzieć jasno, bez ogródek

nabić/napełnić/wypchać/ zbić kabzę dorobić się majątku, wzbogacić się

nabić komuś kabzę przyczynić się do dorobienia się majątku, wzbogacenia się przez kogoś

wpakować/wplątać się w kabałę popaść w kłopoty, zmaleźć się w trudnym położeniu

wpakować/wplątać kogoś w kabałę przyczynić się do tego, że ktoś popadł w kłopoty, znalazł się w trudnym położeniu

połknąć haczyk/przynętę

dać się podejść

wyciągnąć konsekwencje

odprawić kogoś z kwitkiem

tłuc się jak marek po piekle

tłuc się autem/autobusem

tłuc się po drogach

tłuc się po wertepach

grunt neutralny

do gruntu

z gruntu

stać na pewnym/ twardym gruncie

mieć grunt pod nogami

poczuć grunt pod nogami

tracić grunt pod nogami tracić pewność siebie

grunt pali się komuś pod nogami

noga się komuś powinęła coś się komuś nie udało/powiodło

nie czuć nóg być zmęczonym

nogi się pod kimś ugięły ktoś chwilowo stracił władzę w nogach

trzymać fason udawać, że wszystko jest w porządku, choć nie jest

robić dobrą minę do złej gry udawać, że wszystko jest w porządku, mimo że sytuacja przedstawia się źle

nadrabiać miną udawać, że wszystko jest w porządku, mimo że sytuacja przedstawia się źle

trzymać kciuki za kogoś życzyć komuś powodzenia, czasem zaciskając przy tym palce

trzymać dwie sroki za ogon zajmować się jednocześnie kilkoma sprawami, które trudno pogodzić

trzymać formę

trzymać miarę

trzymać wagę

trzymać się dobrze

trzymać się przy życiu żyć nadal mimo złego stanu zdrowia lub starości

stać przy sterze

trzymać ster czegoś

trzymać ster w ręku/ dłoniach

trzymać coś w ręku

trzymać coś w swoich rękach

trzymać w swych rękach nici czegoś

palma pierwszeństwa

dzierżyć palmę pierwszeństwa

trzymać prym

wieść/wodzić prym/rej przewodzić w jakiejś grupie osób, być najlepszy w jakiejś dziedzinie

wiódł/niósł ślepy kulawego mówimy tak w sytuacji, gdy do jakiegoś wspólnego działania zabrały się dwie osoby, z których żadna nie ma ku temu odpowiedniej wiedzy ani umiejętności

mieć słabe nerwy

mieć mocne nerwy

mieć stalowe nerwy

mieć nerwy jak postronki

trzymać nerwy na wodzy

trzymać coś na wodzy

trzymać nerwy w garści

zachować zimną krew

coś idzie jak krew z nosa

zachować stoicki spokój

ze stoickim spokojem

zachować spokój ducha

święty spokój stan, w którym nikt komuś nie przeszkadza, nie męczy go ani nie niepokoi

dać komuś święty spokój przestać kogoś zaczepiać, niepokoić, wtrącać się

dać komuś spokój przestać kogoś zaczepiać, niepokoić, wtrącać się

zostawić kogoś w spokoju przestać kogoś zaczepiać, niepokoić, wtrącać się

dla świętego spokoju (ustępować; zgodzić się na coś) bez przekonania, jedynie w celu uniknięcia konfliktów, zdenerwowania

trzymać pod kloszem

trzymać kogoś na celowniku

trzymać kogoś na dystans

trzymać rękę na pulsie

trzymać się faktów

trzymać się pańskiej klamki

trzymać kogoś w napięciu

trzymać kogoś w niepewności

trzymać kogoś w szachu

trzymać kogoś przy sobie

trzymać kogoś przy spódnicy

trzymać się czyjejś spódnicy

trzymać się kogoś w ryzach/ karbach

trzymać kogoś w kieszeni

trzymać kogoś krótko

trzymać kogoś w karności/ rygorze

trzymać kogoś w ryzach/ karbach

ująć kogoś w ryzy/karby

trzymać kogoś za słowo

chwytać kogoś za słowa/słówka

łapać kogoś za słowa

trzymać się swego

trzymać się czyjejś poły

trzymać się kogoś za poły

trzymać czyjąś stronę

trzymać z kimś

wychodzić z założenia

przyjmować założenia

stawać na głowie robić wszystko co się da, aby coś zrealizować; wkładać w coś wiele wysiłku

stawać na uszach

wychodzić z siebie

wychodzić ze skóry

coś stanęło na głowie coś zmienilo się nagle diametralnie, stało się zupełnie niepodobne pod względem zwyczajowo panujących zasad, ustalonego porządku tak dalece, że stało się przeciwieństwem tego

rżnąć głupa

udawać Greka

umywać ręce

zacierać ręce

załamywać/załamać ręce

łamać się

położyć rękę na czymś

brać/wziąć sprawy w swoje ręce

wychodzić/wyjść z czegoś obronną ręką

wyciągać ręce po coś

podać sobie ręce

wyciągać kasztany z ognia ręce po coś

siedzieć/czekać/przyglądać się z założonymi rękoma/rękami

prosić o czyjąś rękę

starać się o czyjąś rękę

urabiać sobie ręce po łokcie

trzesą się komuś ręce/portki

trzesącymi rękoma/rękami

robota pali się komuś w rękach

palić się do czegoś (np. roboty)

palić za sobą mosty

ręka świerzbi kogoś

język świerzbi kogoś ktoś ma wielką i trudną do powstrzymania chęć, aby coś powiedzieć

być cieniem samego siebie

wyglądać jak cień

bać się własnego cienia

bać się czegoś jak diabeł święconej wody

bać się kogoś/czegoś jak ognia

usunąć się w cień

być/pozostawać/trzymać się w cieniu nie budzić zainteresowania, pozostawać w tle, nie wyróżniać się, również celowo

pozostawać w cieniu kogoś

wyjść z cienia

rzucić cień na kogoś

przypiąć komuś łatkę

usunąć kogoś w cień

zabierać głos (na jakiś temat) wypowiada się w dyskusji (na jakiś temat)

robić coś bez rozgłosu robić coś ukradkiem/bez zwracania niczyjej uwagi

nabrać rozgłosu

nadawać rozgłos

szukać rozgłosu

zyskać rozgłos

cieszyć się rozgłosem

podbić/zdobyć kogoś czymś

podbić/zdobyć czyjeś serce

wodzić za nos

wodzić na pasku

chodzić na pasku

pić/jeść sobie z dzióbków zachowuwywać się wobec siebie demonstracyjnie i przesadnie uprzejmie i przyjaźnie

jeść komuś z ręki podporządkować się komuś pod jakimś względem silniejszemu i mającemu przewagę i być wobec niego potulnym i posłusznym mu

podbijać komuś bębenka robić coś, co utwierdza kogoś w samozadowoleniu i próżności, zwykle dla osiągnięcia jakichś korzyści, pochlebiać komuś

kadzić komuś przesadnie kogoś chwalić, pochlebiać komuś

łechtać (kogoś, czyjąś ambicję, dumę, serce) sprawiać przyjemność, pochlebiając

odbijać się czkawką

wstawać ze słońcem

wstawać z kurami

kłaść się z kurami

chodzić spać z kurami

spać jak kamień

przepaść jak kamień w wodę

zabić komuś klina/ćwieka sprawić, że ktoś zaczął intensywnie myśleć nad jakimś problemem i nie może znaleźć właściwego rozwiązania

wybić coś komuś z głowy

kłaść komuś w głowę/do głowy

kłaść/ pakować/ wkładać komuś łopatą do głowy

wyładować się na kimś

wyskoczyć/wyrwać się jak filip z konopi

łapać wiatr w żagle

domyślać się/rozumieć/ wiedzieć skąd wiatr wieje wyczuwać, co się dzieje, jakie się szykują zmiany, dostosowywać się do aktualnej sytuacji

pomyślny wiatr sprzyjające okoliczności

wiatr w polu o kimś lekkomyślnym, nie zagrzewającym miejsca

słowo wiatr nic nie znaczy, można się go wyprzeć

komuś wiatr wieje w oczy kogoś ciągle spotykają przykrości, prześladują przeciwności

inny wiatr zawiewa coś nowego się dzieje, nastają nowe zwyczaje

szukać wiatru w polu

wystawić kogoś do wiatru

wystawić kogoś rufą/tyłem do wiatru

obracać się do kogoś tyłem

wypinać się na kogoś

wystrychnąć kogoś na dudka

nabić w butelkę

wpuścić w maliny

podłożyć komuś świnię

wytargać kogoś za uszy

zmyć komuś głowę

powiedzieć komuś do słuchu

powiedzieć swoje

podcinać korzenie czegoś

podcinać/łamać komuś skrzydła

pokrzyżować szyki komuś przeszkodzić komuś w realizacji planów

mieszać/psuć szyki komuś

mieszać/mącić komuś w głowie

zawracać komuś głowę

zawracać sobie głowę

nie zawracać komuś głowy

zawracanie głowy

nie mieć głowy do czegoś

wywoływać wilka z lasu

patrzeć na kogoś wilkiem patrzeć na kogoś wrogo, z niechęcią, nieżyczliwie

patrzeć na kogoś jak na raroga/rarogów patrzeć na kogoś jak na dziwaka, cudaka, jak na coś dziwnego

nie wypaść sroce spod ogona

wziąć na ambit

wziąć pod swoje skrzydła

brać/wziąć na swoje barki

wziąć nogi za pas uciec, umknąć, drapnąć

fugas chrustas/w chrusty uciec, umknąć, drapnąć

pokazać pięty/plecy

dać nogę

dać drapaka

wziąć w łeb

wziąć na luz

zasięgnąć języka

ciągnąć kogoś za język

ugryźć się w język

łamać sobie język

zapomnieć języka w gębie

znaleźć wspólny język

zbierać cięgi

zarobić krocie

zbić fortunę/kasę/majątek

zbić kogoś z pantałyku

zbić kogoś z tropu

zbijać bąki nic nie robić, próżnować, leniuchować, obijać się

palnąć/strzelić bąka

znać się jak łyse konie

zdobywać szlify

zrobić furorę

wypłynąć na szerokie wody

stąpa jakby kij połknął

stąpać po dywanach/ kobiercach

stąpać po różach

stąpać po cienkim lodzie

budować zamki na lodzie

zostawić kogoś na lodzie

przeciągać strunę

grać komuś na nerwach

grać/zagrać komuś na nosie

dać komuś prztyczka w nos

dostać prztyczka w nos

dostać kosza otrzymać odmowną odpowiedź na oświadczyny

dostać/zjeść (h)arbuza otrzymać odmowną odpowiedź na oświadczyny

dać kosza/(h)arbuza odpowiedzieć odmownie na oświadczyny

podać czarną polewkę dać odmowną odpowiedź starającemu się o pannę

być/zostać/ osiąść/siąść (z czymś) na koszu doznać zawodu, zostać pominiętym, wystrychniętym na dudka, znaleźć się w trudnej sytuacji

zostawić kogoś na koszu pominąć kogoś, zawieść czyjeś nadzieje

coś nadaje się do kosza coś nie nadaje się do druku, zostaje odrzucone

grać na zwłokę

grać w otwarte karty

zmoknąć/przemoknąć do suchej nitki

przelewać z pustego w próżne

nie zostawić na kimś suchej nitki

zrobić coś na złość mamie

Na złość mamie odmrożę sobie uszy.

coś obiło się komuś o uszy

rzucić nowe światło na coś spowodować, że daną rzecz można łatwiej zrozumieć lub odkryć jej cechy

coś ujrzało światło dzienne coś, co dotąd było ukrywane, stało się jawne

coś wyszło na światło dzienne coś, co dotąd było ukrywane, stało się jawne

wyciągać/wydobywać/wywlekać coś na światło dzienne ujawniać to, co do tej pory było ukryte, nieznane lub zapomniane

wyciągać coś na wierzch ujawniać to, co do tej pory było ukryte, nieznane lub zapomniane

wyciągać/wydobywać coś na jaw ujawniać to, co do tej pory było ukryte, nieznane lub zapomniane

Co ma piernik do wiatraka.

(To) nie wzięło się z powietrza.

(To) nie spadło z nieba.

coś spada na kogoś jak/niczym grom z jasnego nieba coś przydarza się komuś nagle i niespodziewanie, zaskakując go przy tym bardzo

jak grom z jasnego nieba nagłe i niespodziewanie, zaskakujące bardzo zdarzenie, zwykle coś złego

jak z bata/bicza strzelił

bicz Boży

pomazaniec Boży osoba, która sprawuje władzę duchową lub świecką, namaszczona na znak tego, że została wybrana przez Boga

kręcić bicze z piasku

ukręcić bicz na siebie/kogoś

rozpuścić kogoś/coś jak dziadowski bicz

brać coś z sufitu

próba ogniowa

argusowe oko

bajońskie sumy

bańka mydlana coś ulotnego, nietrwałego

austriackie gadanie mówienie bez głębszego sensu i celu, nieważne, próżne, niewarte uwagi, mówienie dla samego mówienia

białe męczeństwo przeciwieństwo męczeństwa krwi

biała śmierć kokaina

białe szaleństwo narciarstwo

białe tango, biały walc 1. taniec, do którego panie proszą panów; 2. ostatni taniec na balu (zwykle o świcie)

biały kruk rzadkość, rzadka książka

biały murzyn człowiek wyzyskiwany, ciężko pracujący dla korzyści

biały wiersz wiersz nierymowany

czarne koszule włoscy faszyści

czarna śmierć dżuma

czarne złoto węgiel

czarny ląd Afryka

mieć czarne podniebienie być złym, złośliwym, napastliwym człowiekiem

złoty wiek

złota rączka

złoty cielec

szara eminencja

szara strefa

brzydkie kaczątko

kaczka dziennikarska

zasłona dymna

gęsia skórka

cicha woda ktoś skromny i spokojny, kto potrafi wykazać się nieoczekiwanymi cechami

ciepły uśmiech

ciepła posadka dobrze płatne stanowisko niewymagające wielkiego wysiłku ani umiejętności; synekura

ciepłe kluchy/kluski człowiek powolny, niezdarny, mało energiczny, także nieskuteczny, niezaradny; fajtłapa

wulkan energii osoba pełna energii i pomysłów; człowiek czynu

żywe srebro osoba bardzo ruchliwa, energiczna, aktywna

wulkan człowiek skłonny do gwałtownych reakcji, osoba gwałtowna

siedzieć (jak) na wulkanie znajdować się w pozornie bezpiecznej sytuacji, która jednak w każdej chwili może się zmienić i skończyć się katastrofą

siedzieć na beczce prochu znajdować się w pozornie bezpiecznej sytuacji, która jednak w każdej chwili może się zmienić i skończyć się katastrofą

biała księga

czarna księga

czerwona księga

błękitna krew

błękitna planeta Ziemia

czerwona linia

czerwona burżuazja

stoi czarno na białym

widzieć coś czarno

czarny chleb chleb emigrantów

czarna rozpacz

czarne myśli

czarna godzina

odłożyć coś na czarną godzinę odłożyć na cięższy, trudniejszy okres życia

czarna lista

robić coś na czarno

czarny charakter

czarny rynek

czarny koń nieoczekiwany zwycięzca, wygrany

czarna owca osoba oodznaczająca się złymi cechami charakteru, osoba napiętnowana, prześladowana

owczy pęd bezkrytyczne naśladowanie innych

czarna magia rzecz niezrozumiała, trudna do pojęcia, zupełnie dla kogoś nieznana

czarne chmury

ciemne chmury nad głową kogoś

zbierają/gromadzą się ciemne chmury nad głową kogoś

wiszą/zawisły ciemne chmury nad głową kogoś

chodzić z głową w chmurach

chodzić na głowie

chodzi coś komuś po głowie

chować głowę w piasek udawać, że nie ma tego, co jest kłopotliwe, groźne lub przykre; uciekać przed odpowiedzialnością

stąpać (mocno/twardo) po ziemi

bujać w obłokach

zejść z obłoków na ziemię, zejść na ziemię przestać marzyć i zaczął myśleć racjonalnie

wrócić na ziemię przestać marzyć i zaczął myśleć racjonalnie

myśleć o niebieskich migdałach myśleć o rzeczach nierealnych, błahych; być roztargnionym, nieuważnym, roztrzepanym

błądzić myślami

bić się z myślami

bujda na resorach

chłodne przyjęcie

dantejskie sceny

głupia sytuacja

znaleźć/znajdować się w głupiej sytuacji

ratować sytuację poprawiać sytuację lub stan czegoś

ratować honor robić coś, by nie stracić lub by ktoś nie stracił dobrej opinii

urwanie głowy 1. nadmiary pracy, zajęć; 2. zamieszanie

stare kąty

stary jak świat

Koniec świata!

mieć z kimś urwanie głowy

marzenie ściętej głowy

hocki-klocki

istny kabaret

obiecanki cacanki

pusty śmiech

śmiech przez łzy sytuacja, gdy ktoś próbuje okazywać wesołość, mimo że jest niewesoło

wygląda/zapowiada się niewesoło stan lub okoliczności, w których ktoś się znajduje, są dla niego przygnębiające i można spodziewać czegoś bardzo niekorzystnego

uśmiechnąć się niewesoło w sposób świadczący o tym, że ktoś odczuwa smutek i przygnębienie

powiedziec/zrobić coś do śmiechu tak, aby wywołać wesołość

do śmiechu wywołujący wesołość

śmichy-chichy

hokus-pokus

kamień milowy

kocia wiara

kocia muzyka hałaśliwa, fałszywie brzmiąca muzyka

krecia robota

kura znosząca złote jajka

pasztet trudna sytuacja, której zmiana będzie wymagała sporo wysiłku

A to pasztet!

Masz pasztet!

Ładny/piękny pasztet!

Masz babo placek! słowa wyrażające zaskoczenie z powodu nagłego znalezienia się w niepożądanej i kłopotliwej sytuacji

Masz ci los!

Masz diable kubrak/kaftan!

ładne kwiatki

kwiat jednej nocy

łut szczęścia

naga prawda

zła prawda

prawda obiegowa

czysty jak łza

czyste szaleństwo

dobre/przyjemne kłamstwo

nocny marek

ostatni dzwonek/gwizdek

ostatni krzyk

ostatni krzyk mody

ostatnie słowo

ostatnia deska ratunku jedyny ratunek, jedyna szansa, jedyna nadzieja

płaska jak deska

proste jak drut

płeć nadobna

rozanielony wzrok

sokoli wzrok bardzo dobry wzrok

ryzyk-fizyk

koń by się uśmiał

światełko/światło w tunelu nadzieja na wyjście z jakiejś trudnej sytuacji

tajemnica poliszynela

tęga mina

mina komuś zrzedła

prawo pięści

prawo dżungli

wilcze prawo

wilczy bilet

o wilku mowa

wilk w owczej skórze

wilk syty i owca cała

chłopiec do bicia ktoś, na kogo można zwalić winę, a on nie zaprotestuje; taki ofiarny kozioł

kozioł ofiarny

uparty jak kozioł

potrzebny, jak kozioł w kapuście wcale niepotrzebny

kozła doić robić coś na próżno

robić z kozła barana przekręcać, przeinaczać sens czegoś

robić z kogoś kozła i barana robić z kimś co się podoba, powodować kimś, opanować kogoś

wywinąć koziołka nabrać, spsocić, spłatać figla, wyciąć numer

przyciąć komuś języka zmusić kogoś do milczenia, zagrozić komuś, by milczał, nie odzywał się

przyciąć komuś piórek/skrzydełek przyhamować czyjeś zapędy, porywy

dzierżyć prym przewodzić, wybijać się na czoło

sezon ogórkowy martwy sezon, powtarzający się okres braku pracy, rozrywek itp.

gorący czas czas, w którym szybko następują po sobie ważne rzeczy, w którym należy szybko działać

sitem wodę czerpać

syzyfowa praca

tytaniczna praca

czeski błąd

czeski film sytuacja, w której nie wiadomo, o co chodzi

ślepa uliczka sytuacja, z której nie ma wyjścia; sytuacja, w której niemożliwe jest znalezienie rozwiązania

sytuacja patowa sytuacja bez wyścia; sytuacja, w której niemożliwe jest znalezienie rozwiązania; impas

być w kropce być w sytuacji, z której nie widać dobrego wyjścia; wahać się w wyborze decyzji

znaleźć w kropce znaleźć się w sytuacji, z której nie widać dobrego wyjścia

stać na rozstaju/rozstajach być w sytuacji, w której trudno podjąć dobrą decyzję

stać na rozdrożu nie móc się zdecydować, rozważać różne możliwości

być, znależć/znajdować się między młotem a kowadłem być/znależć się w sytuacji wyboru między dwiema złymi możliwościami

być, znależć/znajdować się między Scyllą a Harybdą być/znależć się w sytuacji, w której trudno podjąć właściwą decyzję, bo obydwa możliwe rozwiązania są niekorzystne, gdyż nie da się zadowolić jednocześnie skrajnie odmiennych oczekiwań ani dobrze działać będąc pod presją różnych czynników

na dwoje babka wróży o sytuacji, której wynik jest niepewny, gdy każda z opcji jest możliwa

bądź mądry i pisz wiersze zwrot używany w sytuacji, gdy nie wiadomo, jak postąpić, co postanowić; wyraz bezradności

i bądź tu mądry zwrot używany w sytuacji, gdy nie wiadomo, jak postąpić, co postanowić; wyraz bezradności

gwóźdź do trumny

wbić komuś gwóźdź do trumny przypieczętować czyjś upadek

hiobowa wieść bardzo zła wiadomość, informująca o jakimś wielkim nieszczęściu

głucha wieść wiadomość bez wyraźnego, znanego nadawcy, przekazywana kolejnym osobom bez sprawdzenia jej prawdziwości

wieść gminna pogłoska, fama

przepaść/zaginąć/zniknąć bez wieści zwrot używany w sytuacji, gdy nie wiadomo, co się z kimś lub czymś dzieje

zaginąć bez śladu zwrot używany w sytuacji, gdy nie wiadomo, co się z kimś lub czymś dzieje

wieść zaginęła o kimś/czymś zwrot używany w sytuacji, gdy jakaś osoba lub rzecz zniknęła i nie wiadomo, co się z nią dzieje

ślad zaginął po kimś/czymś zwrot używany w sytuacji, gdy jakaś osoba lub rzecz zniknęła i nie wiadomo, co się z nią dzieje

słuch zaginął po/o kimś/czymś zwrot używany w sytuacji, gdy jakaś osoba lub rzecz zniknęła i nie wiadomo, co się z nią dzieje

palma męczeństwa

kawał z brodą

cielęcy zachwyt

wpaść w cielęcy zachwyt

mózg/rozum cielęcy

mieć kurzy/ptasi móźdżek mieć ograniczony, płytki umysł

robić komuś wodę z mózgu

komuś na mózg padło/uderzyło ktoś stracił rozum, zachowuje jak niepoczytalny

lata cielęce

lata Chrystusowe

wiek Chrystusowy

krótki rozum ograniczona inteligencja, głupota

krótka pamięć niezdolność do pamiętania czegoś

zdrowy rozum

na zdrowy rozum

iść/pójść/ skoczyć po rozum do głowy

być mózgiem czegoś być ośrodkiem kierującycm, centrum czegoś

suszyć sobie mózg nad czymś usilnie nad czymś rozmyślać/zastanawiać się/głowić się/łamać sobie głowę

zachodzić w głowę

łamać sobie głowę

upaść na głowę

chwytać/łapać się za głowę

złamać komuś serce

złamać komuś życie

złamać pióro

chwytać za pióro

lekkie pióro

ciężkie pióro

chwytać za broń

dach nad głową

mieć dach nad głową

nie mieć dachu nad głową

walić drzwiami i oknami na coś np. film, przedstawienie, spotkanie, mecz

(to) kropla w morzu

kropla w morzu czegoś np. potrzeb

kilka/parę czegoś/kogoś np. ulic, domów, osóbna krzyż

ani na lekarstwo

nie mieć czegoś ani na lekarstwo

mieć czegoś jak na lekarstwo

tyle, co kot napłakał

tyle co nic

tyle, co brudu za paznokciem

łut szczęścia

zabrakło łuta szczęścia

szczęście w nieszczęściu

Przyszła kryska na matyska.

Trafiła kosa na kamień.

Trafiło się ślepej kurze ziarno.

Wyszło szydło z worka.

(nie) kupować kota w worku

odwracać/ wykręcać kota ogonem

grać z kimś w kotka i myszkę zwodzić kogoś, wprowadzić kogoś w błąd

grać w ciuciubabkę zwodzić kogoś, wprowadzić kogoś w błąd

obiecywać złote góry zwodzić kogoś, wprowadzić kogoś w błąd

włosy dęba stają

ręce opadają

dostać cykora

mieć cykora

mieć pietra

trząść ze strachu

trząść portkami

trząść się jak barani ogon/ jak galareta/ jak liść osiki na wietrze/ jak osika na wietrze/ jak w febrze bać się, tchórzyć

drżeć jak osika na wietrze bać się, tchórzyć

napędzić komuś strachu/stracha przerazić/ przestraszyć kogoś

na kogoś padł blady strach ktoś się bardzo przestraszył/ przeraził, nie może opanować przestrachu

ciarki chodzą komuś po plecach/po grzbiecie

kogoś przeszły ciarki

paniczny strach

blady strach

(robić coś) pod strachem (Boga/bożym)

(aż) strach mówić/myśleć/ patrzeć

najeść się strachu

oblać się zimnym potem

umierać ze strachu

trzymać kogoś strachem

Strachy na Lachy!

strach na wróble

podszyty tchórzem

piąte koło u wozu

puszka Pandory

Pyrrusowe zwycięstwo

byle/aby do wiosny.

do wyboru, do koloru

szwarc, mydło i powidło

gwóźdź programu

klamka zapadła

pocałować klamkę

kocie łby bruk ułożony z okrągłych kamieni

pępek świata

zdarta płyta

beczka śmiechu

z innej beczki

tłoczyć się jak śledzie w beczce

zjeść z kimś beczkę soli znać kogoś od dawna, wiele z nim przeżyć i poznać go bardzo dobrze

budować na piasku

dom na piasku

dom na skale

dom wariatów

szklane domy

ognisko domowe

dolina Jozafata/Józefata w Biblii symboliczne miejsce boskiego Sądu Ostatecznego nad ludźmi

dolina łez/płaczu ziemia jako miejsce cierpień, padół łez/płaczu

ziemski padół ziemia jako miejsce, w którym toczy się pełne cierpień i niedoli życie doczesne człowieka

zimny prysznic

wąskie gardło

ile dusza zapragnie

wet za wet

oko za oko, ząb za ząb

odpłacić komuś pięknym za nadobne

odpłacić taką samą monetą

ciosać komuś kołki na głowie

strugać wariata

z roku na rok

raz w raz

z miesiąca na miesiąc

ruski miesiąc czas wyjątkowo długi, czas, który się dłuży, coś, co trwa bardzo długo

popamiętać ruski miesiąc zapamiętać karę na długo, odczuć coś dotkliwie

raz za razem

od deski do deski

oko w oko

w cztery oczy

cztery kąty mieszkanie

cztery kółka samochód

cztery deski trumna

czwarta władza wolna prasa

trzecia władza władza sądownicza

dziesiąta muza (X Muza) film, twórczość filmowa

jedenasta muza (XI Muza) telewizja

lekka/lżejsza muza utwory artystyczne, zwykle muzyczne o charakterze rozrywkowym

muza podkasana o utworach muzycznych, choreograficznych, teatralnych utrzymanych w stylu lekkim lub frywolnym

sobie a muzom wyłącznie dla siebie, dla własnej przyjemności

sam na sam

upadł na łeb/głowę o kimś, kto nie myśli tak jak inni ludzie i nie postrzega prawidłowo rzeczywistości

na zbity łeb/pysk, na zbitą mordę bezwzględnie i stanowczo, bez możliwości powrotu

na łeb, na szyję bardzo szybko

polecieć/lecieć, spaść/spadać z pieca na łeb obniżając się gwałtownie

łeb w łeb

ręka w rękę

słowo po słowie

być po słowie

noga za nogą

wlec za sobą nogi powłóczyć nogami

krok po kroku

krok za krokiem

chodzić za kimś krok w krok

nie odstępować kogoś na krok

chodzić za kimś jak cień

być czyimś cieniem

chodzić za kimś jak cielę za krową

deptać komuś po piętach

pokazać (komuś) plecy

boleć nad kimś/czymś

być/stać jak posąg boleści

stać w obliczu czegoś

stać jedną nogą w grobie być bliskim śmierci

stać jedną nogą na tamtym świecie być bliskim śmierci

łoże boleści

od siedmiu boleści

pożal się Boże

porywy serca

w porywie serca

robić/zrobić coś od ręki

robić coś z doskoku robić coś dorywczo/niesystematycznie/nieregularnie/doraźnie/z przerwami/niestale/od czasu do czasu/tylko wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba

wolny strzelec osoba pracująca dla różnych instytucji, ale niezwiązana z żadną z nich stałą umową

dawać/oddawać/wydawać lekką ręką dawać coś, pozbywać się czegoś bez zastanowienia i rozrzutnie lub hojnie, okazując wielkoduszność

dawać/rozdawać coś komuś ciepłą ręką/rączką

dawać jak nieswoje rozporządzać czymś (np. pieniędzmi) lekkomyślnie, bez zwracania uwagi na skutki

z pierwszej ręki

z drugiej ręki

z pocałowaniem ręki

na wyciągnięcie ręki

z wyciągniętą ręką

z sercem na dłoni

z lekkim sercem beztrosko

z ręką na sercu

z ręki do ręki

z rąk do rąk

karząca ręka

szczodra ręka

szczodrą ręką

hojna dłoń/ręka

hojną dłonią/ręką

rządzić żelazną ręką

rządy żelaznej ręki

gołymi rękami

jak ręką odjął

cudzymi rękoma/rękami

być komuś na rękę

iść komuś na rękę

podać komuś rękę

nie wypuszczać czegoś/kogoś z rąk

wymykać się z rąk

wszystki leci komuś z rąk

trafiać do czyichś rąk

jeść komuś z ręki

machnąć na coś/kogoś ręką

żyć z ołówkiem w ręku

obudzić się z ręką w nocniku

pocić się nad czymś

wyciskać z kogoś/siebie siódme poty

harować jak wół

robić coś na pół gwizdka

niedługo pociągnąć

długo nie pociągnąć

ktoś/coś kogoś pociąga

za psi grosz

za (trzy) grosze

za marny grosz

za grosz

nie mieć za grosz czegoś np. wstydu, taktu, rozumu, zaufania do kogoś; nie mieć czegoś wcale, ani trochę

niewart funta kłaków

niewart złamanego grosza/szeląga

nie mieć złamanego grosza

nie dać za coś złamanego grosza

kupić coś za grosze

wtrącać swoje trzy grosze

coś jest warte świeczki

gra warta świeczki

gra niewarta świeczki

gra idzie o wielką stawkę

gra idzie o coś [ważnego] o być albo nie być, życie, wielkie pieniądze, władzę (dla kogoś)

zaklinać rzeczywistość

wdowi grosz

grosz publiczny

co do grosza

do ostatniego grosza

co do grosza

wysupłać ostatni grosz

judaszowa zapłata, judaszowy grosz, judaszowe pieniądze, judaszowe srebrniki zapłata otrzymana za zdradę

judaszowy/judaszowski pocałunek zdradziecki pocałunek

pocałunek śmierci, pocałunek Almanzora pocałunek, podczas którego języki partnerów dotykają się nawzajem

francuski pocałunek zdradziecki pocałunek

bez dwóch zdań bez wątpienia, bezspornie, bezsprzecznie, z całą pewnością

jak amen w pacierzu na pewno, z pewnością, ani chybi, na sto procent

bez zdania (dania) racji nie mając powodu albo uzasadnienia do danego działania lub zachowania, które w opinii mówiącego jest oceniane jako niesłuszne lub krzywdzące

co racja, to racja powiedzenie używane, gdy mówiący chce powiedzieć, że to, co ktoś inny powiedział, jest słuszne i zgadza się on z tym

przyznać rację/słuszność komuś uznać, że czyjś pogląd jest trafny lub prawdziwy albo że czyjeś postępowanie jest właściwe

oddać rację/sprawiedliwość/honor komuś/czemuś obiektywnie i uczciwie ocenić kogoś lub coś, przyznając, że dana osoba ma rację lub to coś jest słuszne albo przyznając, że ten ktoś lub to coś posiada dane pozytywne cechy

na chłodno/zimno rozważnie i bez kierowania się emocjami

cuda niewidy

bez cudów

cudów nie ma

jakim cudem

liczyć na cud

na dłuższą metę

z dziada pradziada

z dawien dawna

od niepamiętnych czasów

od wieków

od zawsze

zabijać czas robić coś, żeby czas szybciej mijał i żeby się nie nudzić

dla zabicia czasu

trawić czas marnować czas

czas stracony czas zmarnotrawiony

tracić czas (na coś) robić coś bezwartościowego, niepotrzebnego; marnować, trwonić, roztrwaniać czas

mitrężyć czas zwlekać z czymś, marnować czas; marudzić

szkoda czasu i atłasu nie warto marnować czasu i sił na coś, co i tak jest skazane na niepowodzenie lub jest mało wartościowe; nie ma sensu czegoś robić

szkoda zachodu nie warto wkładać wysiłku w osiągnięcie czegoś

ocean czasu

znak czasu/czasów zjawisko szczególne dla danego okresu w dziejach

czas się dłuży zbyt wolno mijać, wydawać się dłuższym niż zwykle, być nużąco rozwlekłym

czas się wlecze zbyt wolno mijać, wydawać się dłuższym niż zwykle, być nużąco rozwlekłym

zanurzony w czasie podobnie jak: zanurzony w historii, prowadzący intensywne życie

przejść do historii przestać istnieć lub dziać się

coś przechodzi do historii cos przestaje istnieć lub dziać się

coś należy do historii coś przestało istnieć lub dziać się

historia zatacza koło jakieś identyczne lub podobne pod pewnym względem zdarzenie lub zjawisko z przeszłości powtarza się

czas płynie

czas biegnie

czas (szybko) leci

czas ucieka

czas goni

gonić za czasem

czas kogos/czegoś (już) upłynął

(teraz) nadszedł czas czegoś

kogoś czas jeszcze nie nadszedł

kogoś czas (już) się skończył

walczyć z czasem

wygrać z czasem

presja czasu

pod presją czasu

coś jest kwestią czasu coś nastąpi, ale nie wiadomo kiedy

ciężkie czasy okres kłopotów, niedostatku

dać wyraz czemuś uzewnętrznić swoimi słowami lub zachowaniem własne uczucie, swoje stanowisko w jakiejś sprawie lub własny pogląd na coś

wyraz twarzy

zmieniać wyraz twarzy

zadowolony wyraz twarzy

rozanielony wyraz twarzy

anielski wyraz twarzy

janusowe/Janusowe oblicze dwa przeciwstawne aspekty czegoś

prawdziwe oblicze

pokazać (swoje) prawdziwe oblicze

pokazać prawdziwe oblicze kogoś

mijać się z prawdą eufemizm: kłamać

spojrzeć prawdzie w oczy uświadomić sobie prawdę, pogodzić się z faktami, zdać sobie sprawę z sytuacji – często nieprzyjemnej, przestać się okłamywać, być szczerym ze sobą, zmierzyć się z tym, co niewygodne, niesprzyjające, nieprzychylne

w rzeczy samej wypowiadający te słowa potwierdza, że to co wcześniej usłyszał jest prawdą, jest zgodne z rzeczywistością; rzeczywiście

w gruncie rzeczy mówiący o tym, o czym ktoś sądzi, że jest inaczej, mówi, że prawdą jest to, co mówi

w istocie rzeczy mówiący o tym, o czym ktoś sądzi, że jest inaczej, mówi, że prawdą jest to, co mówi

w rzeczy samej nadawca mówi o tym, o czym mowa - o czym ktoś wcześniej to powiedział - że jest to prawdą

(między) Bogiem a prawdą prawdę mówiąc, naprawdę

prawdę mówiąc 1. szczerze mówiąc, mówiąc szczerze, będąc szczerym; 2. w rzeczywistości

prawdę powiedziawszy w rzeczywistości

szczera/najszczersza prawda mówiący zapewnia, że to, o czym mowa, jest na pewno tym, na co wskazuje jego nazwa

nawiasem mówiąc nadmieniając, dodając mimochodem, przy okazji, od niechcenia

nie pokazać czegoś po sobie

pokazać się z najlepszej strony

robić dobrą minę do złej gry

pokazać klasę

ludzka twarz

ludzkie oblicze

marsowe oblicze

marsowa mina

kamienna twarz

z kamienną twarzą

janusowe oblicze

być prawdziwym człowiekiem

z prawdziwego zdarzenia

madejowe łoże

prokrustowe łoże, łoże Prokrusta

lukullusowa uczta

kainowe piętno/znamię

pięta achillesowa/ Achillesa słaby punkt

ikarowe loty

stajnia augiaszowa, stajnia Augiasza

pyrrusowe zwycięstwo

salomonowy wyrok

męki Tantala

cierpieć męki Tantala

nić Ariadny

koń trojański

węzeł gordyjski skomplikowana i trudna do rozwiązania sprawa

przeciąć/rozciąć/ rozplątać/rozsupłać/ rozwiązać węzeł gordyjski rozstrzygnąć bardzo trudną, skomplikowaną sprawę w sposób stanowczy, radykalny

do przesady w stopniu, który wydaje się nadmierny

(aż) do bólu w stopniu maksymalnym

szczery do bólu

pełną gębą

pełną parą

jednym tchem

jak pszczoły do miodu

jak papuga

coś idzie jak z płatka coś odbywa się sprawnie i bez kłopotów

coś idzie jak po maśle coś odbywa się sprawnie i bez kłopotów

coś idzie jak z kamienia coś odbywa się powoli, bo stwarza trudności

coś idzie jak po grudzie coś odbywa się powoli, bo stwarza trudności

na krótką metę na krótko, na niedługi czas

krótkim galopem małymi skokami

w krótkich słowach/ wyrazach zwięźle, lakonicznie

po krótkich/długich/wielu ceregielach po certowaniu się, po ceremoniach

robić/stroić ceregiele cackać się z kimś, nieszczerze wymawiać się od czegoś, droczyć się

(robić coś) z wielkimi ceregielami z wielkim certowaniem się, nieszczerze wymawiając się

bez ceregieli bez skrupułów, po prostu, bez ceremonii

krótka piłka prosta decyzja do szybkiego podjęcia

krótka sprawa nie wymagająca dużo czasu

na serio

na poważnie

na zimno

na spokojnie

bez nerwów

bez emocji

bez mruknięcia okiem

bez zmrużenia oka

(traktować coś) z przymrużeniem oka na żarty lub pobłażliwie; nie na poważnie

bez krzyku

bez gadania

bez miłosierdzia

po dobroci

W bożnicy jakiś cadyk głośno zawodzi w czasie modlitwy i podnosi głos coraz wyżej.
Stojący obok chasyd, nie mogąc się skupić, mówi do cadyka:
- Słuchaj, nie wrzeszcz tak na Boga! Po dobroci wskórasz więcej…

prawem kaduka bezprawnie

w biały dzień

w białych rękawiczkach

po cichu

w skrytości ducha/serca

w głębi duszy/serca

czuć coś w głębi serca

czytać w czyjejś duszy domyślać się czyichś myśli/zamiarów, odgadywać cudze myśli/zamiary

czuć pismo nosem przewidywać niebezpieczeństwo, czyjeś złe zamiary, dzięki czemu można tego uniknąć

(ciągle) kręcić nosem

kręcić głową 1. ruchem głowy wyrażać przeczenie, dezaprobatę, powątpiewanie, niedowierzanie, podziw; 2. [pot.] biedzić się, głowić się, kombinować, szukać środków zaradczych

kręcić się jak w ukropie

kręcić się jak fryga

wić/kręcić się jak piskorz

w duchu

na podpuchę w celu zachęcenia lub sprowokowania kogoś do działań, w wyniku których znajdzie się on w niekorzystnej lub niezręcznej dla siebie sytuacji

na rybkę na przynętę, na próbę, testując reakcję kogoś na coś, chcąc sprawdzić, jak to, o czym mowa, zostanie przyjęte

na siłę Np.
Nie rób nic na siłę, czekaj na odpowiedni czas.
Nic na siłę, wszystko młotkiem.

za wszelką cenę bez względu na koszt, straty, wysiłek, następsta; bezwarunkowo, koniecznie

za żadną cenę za nic, w żadnym wypadku

za cenę czego w zamian za coś, kosztem czegoś

bez ceny nie mający ceny, bardzo kosztowny

nie mieć ceny być bezcennym, nie do kupienia

mieć cenę być kosztownym

być w cenie 1. być popłatnym, mieć wysoką wartość, być poszukiwanym na rynku; 2. być cenionym, poważanym

mieć kogoś/coś w cenie cenić, poważać, szanować

cenić sobie coś doceniać należycie wartośc czegoś, zdawać sobie dobrze sprawę z wartości czegoś

cenić kogoś za coś poważać, szanować kogoś za coś

cenić kogoś/coś w kimś poważać, szanować kogoś za coś

nałożyć cenę na czyjąś głowę wyznaczyć cenę za ujęcie lub zgładzenie kogoś

wóz albo przewóz zwrot używany w trudnej sytuacji, w której trzeba podjąć decyzję i wybrać między dwoma skrajnie różnymi możliwościami

albo rybki, albo akwarium

albo w prawo, albo w lewo

albo, albo

o włos, o mały włos

o mało co

o mały figiel

figle-migle

płatać figle

spłatać komuś figla

figle się kogoś trzymają

wywinąć (komuś) numer

lepszy gość

pierwszy lepszy

być pierwszy do czegoś

iść o lepsze z kimś lub czymś

mierzyć/celować wysoko mieć duże ambicje

sięgać za wysoko mieć zbyt wygórowane ambicje lub oczekiwania

zajść wysoko/daleko osiągnąć bardzo dobrą i znaczącą pozycję w danej dziedzinie działalności lub w danej rywalizacji

w dużej mierze

w głównej mierze

miara ubita/utrzęsiona

z angielską flegmą

za pięć dwunasta

szyte grubymi nićmi

bez cienia wątpliwości

cień podejrzenia

gabinet cieni

kraina cieni

być w dobrym tonie

należeć do dobrego tonu

spuścić z tonu

u podstaw czegoś leży coś np. U podstaw etyki leży podstawowe założenie o potrzebie racjonalnej, pogłębionej refleksji na temat dobrego życia: dobrego zarówno dla siebie, jak i dla innych. lub U podstaw tej strategii leży założenie, że na rynku istnieje segment nabywców, którzy skłonni są płacić wysokie ceny, kierując się silną potrzebą posiadania dóbr, które wyróżniają ich spośród innych grup nabywców.

z podniesioną/otwartą przyłbicą jawnie, nie tając swojego stanowiska, swoich poglądów, bez obłudy

z podniesioną głową dumnie, zachowując godność

z podniesionym czołem dumnie, zachowując godność

stawić czoło, stawić się czołem stawić opór, podjąć walkę z kimś/czymś, odważnie przeciwstawić się komuś/czemuś

puknąć/popukać się w czoło uświadomić komuś lub sobie, że czyjeś lub swoje postępowanie jest nierozsądne

dole i niedole

na dolę i niedolę

na dobre i na złe

na dobre

co lepsze

w najlepsze

ani widu, ani słychu

stać jak słup

oczy postawić w słup

robić wielkie oczy

mówić do kogoś jak do ściany

być do przodu

być do tyłu

coś jest na rzeczy

coś w tym jest

mieć pod górkę

iść na lep czegoś

iść do ołtarza

iść do lasu

iść do piachu/ziemi

iść do gazu

iść pod młotek

chwyt/cios poniżej pasa

cios w plecy

do białego rana

być pod muchą

być pod dobrą datą

być dobrym/mocnym w czymś

być do bani/luftu/chrzanu

do bani/licha/diabła z kimś/czymś

być nie na miejscu

być nie na czasie

rzecz w tym, że najważniejszym aspektem danej sprawy jest to, o czym mowa dalej; chodzi o to, że; idzie o to, że

cała rzecz w tym, że najważniejszym aspektem danej sprawy jest to, o czym mowa dalej; chodzi o to, że; idzie o to, że

sęk w tym(, że/żeby) problem polega na tym, trudność tkwi w tym

w tym sęk na tym polega problem, w tym problem, w tym tkwi trudność

tu leży pies pogrzebany na tym polega cały problem, to jest przxyczyna problemu, to jest sedno sprawy

na chybił trafił (chybił-trafił)

na chybi-trafi

na los szczęścia

traf szczęścia

łut szczęścia

ślepy traf

losu traf

łabędzi śpiew ostatni przejaw działalności w jakiejś dziedzinie

rosyjska ruletka

falujące tłumy

syreni śpiew

łabędzi śpiew ostatni przejaw działalności w jakiejś dziedzinie

robota głupiego

koronkowa robota misterna, precyzyjna praca, wymagająca dużej wprawy

znak zapytania tajemnica

stawiać coś pod znakiem zapytania poddawać w wątpliwość istnienie lub słuszność czegoś

coś stoi pod znakiem zapytania coś zostało zakwestionowane lub istnieje ryzyko, że może w ogóle nie zaistnieć

pojawiają się znaki zapytania co do czegoś istnieją niejasności, istnieje wątpliwość, niepewność w jakiejś sprawie

nie dawać znaku życia nie informować co się z kimś dzieje

wszelkie znaki na niebie i na ziemi okoliczności zapowiadające coś, co najprawdopodobniej się stanie

dawać się komuś we znaki sprawiać komuś przykrość, być trudnym do zniesienia, męczącym i dokuczliwym dla kogoś

postawić znak równania/równości między/pomiędzy kimś/czymś a/i kimś/czymś utożsamił kogoś z kimś lub coś z czymś

stawiać się w czyimś położeniu doznać tego samego uczucia co ktoś inny i dzięki temu zrozumieć czyjś stan

stawiać się w czyjejś sytuacji doznać tego samego uczucia co ktoś inny i dzięki temu zrozumieć czyjś stan

stawiać się na czyimś miejscu ktoś wczuwa się w sytuację, w której ktoś inny się znajduje

ktoś stawia się w czyjejś roli ktoś wczuwa się w sytuację, w której ktoś inny się znajduje

ktoś stawia się w roli kogoś ktoś wczuwa się w sytuację, w której ktoś inny się znajduje

głupie pytanie

głupi dowcip

chwyt reklamowy

ciężka ręka

mieć ciężką rękę

kwadratura koła

czytać między wierszami

szmat drogi

nadłożyć drogi

tracić/stracić drogę/kierunek/ kierunek drogi/ orientację zbłądzić

chodzić/iść prostą drogą żyć uczciwie, postępować szczerze

chodzić/iść krętą drogą postępować nieszczerze, oszukiwać

obrać złą/fałszywą drogę postępować źle, niesłusznie

zawrócić z drogi zmienić sposób postępowania, prowadzenia się

mocna/słaba strona czegoś

co skok to w bok (na bok)

bok boku sięga

jak u Pana Boga za piecem

jak na skrzydłach szybko i z ochotą

rogata dusza

duch czasu atmosfera umysłowa charakterystyczna dla jakieś epoki, okresu historycznego

iść z duchem czasu

ząb czasu niszczące działanie czasu

nadgryzione zębem czasu

cierń w oku

zadra w sercu

żywić urazę

chować w sercu urazę

nie żywić/chować do kogoś urazy

żywić kogoś i okrywać utrzymywać kogoś, łożyć na utrzymanie

niedźwiedzia przysługa

wyrządzić komuś niedźwiedzią przysługę

zapadły kąt

zapadła dziura, dziura

dziura zabita dechami

wieś zabita deskami/dechami

świat zabity deskami/dechami

zielona wyspa

cywilizacja śmierci

zakazany owoc

pies ogrodnika

francuski piesek

korzenie zła

wracać do korzeni

wisienka na torcie

figa z makiem (z  pasternakiem)

pokazać komuś figę

zobaczyć figę

ośle uszy

jota w jotę

kubek w kubek

kropka nad "i"

postawić kropkę nad "i"

kropka w kropkę identyczny; identycznie

lwia część

lew salonowy

pożeracz damskich/ niewieścich serc

kwadrans akademicki

dzień w dzień

rok w rok

dokoła Wojtek ciągle, w kółko to samo, znowu od początku

(i tak) w koło Macieju powtarzając ciągle to samo wiele razy od początku

w kółko Macieju

drzwi w drzwi

chodzić od drzwi do drzwi

dostawa od drzwi do drzwi

o niebo lepszy (niż)

raj na ziemi

niebo w ustach/gębie

mania wielkości

guzik z tego (będzie)

guzik z pętelką

zapiąć/wykonać coś na ostatni guzik

pójść na grzyby

iść na zieloną trawkę

posłać kogoś na zieloną trawkę

przerobić kogoś na swoje kopyto

rozprawiać jak ksiądz na ambonie

rozszczepiać włos na czworo

cierpieć coś

nie cierpieć kogoś

cierpieć na coś

cierpieć coś do kogoś

cierpieć za kogoś/coś

cierpieć przez kogoś/coś

cierpieć nad kimś/czymś

wpaść w czyjeś sidła

wpaść w złe towarzystwo

obracać się w złym towarzystwie

trele-morele

zimna krew

zachować/stracić zimną krew

gorąca krew

gorąca głowa

żelazna konsekwencja

żelazna wola

żelazna dyscyplina

żelazna energia

żelazne zdrowie

końskie zdrowie bardzo dobre zdrowie, silny organizm

końska dawka duża dawka lekarstwa, aby przyspieszyć ozdrowienie

końskie okulary schematyczne, jednostronne widzenie, zawężona ocena rzeczywistości

żelazna rezerwa

żelazny zapas

list żelazny

plastikowe pieniądze karty kredytowe i płatnicze

miecz Damoklesa symbol niepewności losu, nawisła groźba zatruwająca poczucie beztroski i każdą chwilę szczęścia

nad czyjąś głową wisi miecz Damoklesa

ogniem i mieczem niszcząc i zabijając

chwycić za miecz rozpocząć walkę zbrojną

iść pod miecz zginąć, stracić życie, zostać straconym

rzucić swój miecz na szalę narzucić rozstrzygnięcie siłą zbrojną

skrzyżować miecze zmierzyć się z kimś, rozpocząć walkę, współzawodnictwo

ślepy miecz o osobie będącej bezwolnym narzędziem w czyichś rękach

po mieczu przysłówkowo: biorąc pod uwagę pokrewieństwo ze strony ojca

po mieczu przymiotnikowo: wyrażenie określające pokrewieństwo lub pochodzenie ze względu na rodzinę ojca

otrzymać mandat otrzymać upoważnienie jakiejś osoby lub organizacji do jakichś działań lub do pełnienia jakiejś funkcji

złożyć mandat zrezygnować z udzielonego sobie pełnomocnictwa do pełnienia jakiejś funkcji

mandat zaufania przekonanie osoby lub grupy osób, że ktoś będzie dobrze reprezentować ich interesy

dostać mandat zaufania uzyskać upoważnienie jakiejś osoby lub grupy osób do reprezentowania ich interesów

stracić mandat zaufania stracić zaufanie jakiejś osoby lub grupy osób oraz upoważnienie do reprezentowania ich interesów

kredyt zaufania wiara w czyjąś uczciwość i kompetencje i poparcie dla czyjegoś sposobu postępowania

mąż zaufania osoba, w której uczciwość i odpowiedzialność wierzy pewna grupa ludzi i dlatego wybiera ją do reprezentowania swoich interesów

wotum zaufania dowód ufności, moralne lub formalne upoważnienie kogoś do działania; uchwała parlamentu wyrażająca zaufanie do rządu po zakończeniu jego tworzenia lub w trakcie jego działalności

telefon zaufania poradnia, w której lekarze i psycholodzy udzielają przez telefon porad osobom potrzebującym pomocy w sprawach życiowych

powiedzieć coś w zaufaniu powiedzieć coś komuś, licząc na jego dyskrecję

od wielkiego dzwonu

za symboliczną złotówkę

jajko Kolumba proste rozwiązanie pozornie trudnego problemu

dobra wola

po dobrej woli

po moim trupie wyrażenie potoczne stanowczego sprzeciwu mówiącego

dobra wiara przekonanie, nierzadko błędne, ale usprawiedliwone, że coś jest prawdziwe lub słuszne

przyjąć/wziąć coś na wiarę uznać coś za prawdziwe lub słuszne bez żadnej weryfikacji

w dobrej wierze mając jak najlepsze intencje i będąc przekonanym, że to, o czym mowa, jest słuszne i dobre

(działać) na oślep nie mając planu, dostatecznej wiedzy, rozeznania, wystarczająco pewnych informacji lub świadomości ewentualnych konsekwencji, które są potrzebne do robienia tego, o czym mowa

iść na oślep nic nie widząc

(robić coś) po łebkach niedokładnie, byle jak, bez dbałości

(robić coś) na chybcika szybko i bez należytej dbałości o staranność

jak popadnie w dowolny sposób, bez wyboru, w dowolnej kolejności

gdzie popadnie na/w dowolnym miejscu, w odniesieniu do dowolnego obiektu

z kim popadnie z kimkolwiek, z dowolną osobą

zła wiara zła intencja, chęć zaszkodzenia w danej sprawie

w złej wierze mając złe intencje i chcąc zaszkodzić w danej sprawie

pojechać do Rygi zwymiotować

jak za króla Ćwieczka coś jest nienowoczesne, przestarzałe, niedostosowane do współczesnych możliwości

nie bez kozery

trafić jak kulą w płot zrobić lub powiedzieć coś nie tak jak trzeba, nie na temat, nietrafnie

strzelić Panu Bogu w okno strzelić za wysoko, ponad celem, niecelnie

strzał w dziesiątkę bardzo trafna decyzja, wyjątkowo udane przedsięwzięcie

stać/znajdować się na linii strzału

iść po linii najmniejszego oporu wybierać najprostsze, najłatwiejsze rozwiązanie, niewymagające trudu, wysiłku, ale nie zawsze dające najlepszy efekt; iść na łatwiznę

trzymać kogoś na muszce

wyciąć w pień

słoma komuś z butów wychodzi/wyłazi

całuj psa w nos

nie opłaci się skórka za wyprawkę

niewarta skórka wyprawki

(zdatny) psu na buty/budę

a niech to (wszystko) gęś kopnie

wrócić na tarczy

wrócić/powrócić z tarczą

góra porodziła mysz efekt niewspółmierny z wielkimi przygotowaniami

kręcić bicz z piasku wykonywać pracę bezowocną

wyjść po angielsku wyjść niepostrzeżenie, bez pożegnania

rzucać perły między/przed wieprze dawać komuś coś (cennego), czego ten nie umie docenić, ocenić właściwie

mieć wróble pod czapką o człowieku, który nikomu się nie kłania

iść w sukurs iść komuś z pomocą/ratunkiem/ odsieczą

zgniły kompromis kompromis, który nie zadowala żadnej ze stron sporu i nie rozwiązuje naprawdę problemu, ale w danej chwili jest najlepszą opcją

krakowskim targiem za połowę ceny albo za cenę średnio proporcjonalną do dawanej przez kupującego i żądanej przez sprzedającego, ugodowo, kompromisowo

choroba dyplomatyczna choroba symulowana przez osobę, która chce uniknąć jakiejś niewygodnej dla siebie sytuacji; praktyka wśród dyplomatów i ministrów rządu polegająca na udawaniu choroby lub innego wyniszczającego stanu, aby uniknąć angażowania się w działania dyplomatyczne lub społeczne - wymówka dotycząca złego stanu zdrowia mająca na celu uniknięcie formalnego obrażenia gospodarza lub innych stron

choroba dworska choroba weneryczna

choroba francuska choroba weneryczna

choroba sekretna choroba weneryczna

choroba kawalerska choroba weneryczna

kręcić bicz z piasku wykonywać pracę bezowocną

pic na wodę, fotomontaż oszustwo, bujda, coś, co ma na nas wywrzeć wrażenie, choć w rzeczywistości jest byle czym

szewska pasja wściekłość prowadząca do utraty panowania nad sobą

olimpijski spokój spokój, który dana osoba zachowuje w sytuacji, w jakiej zwykle ludzie się denerwują

gotowanie żaby na wolnym ogniu

dziesiąta woda po kisielu

nie do końca niezupełnie

w stroju Adama bez ubrania, nago, na golasa

w stroju Ewy bez ubrania, nago, na golasa

jutro będzie futro nie wierzę w czyjeś obietnice dotyczące przyszłości

widmo czegoś (śmierci, wojny, głodu, bankructwa) perspektywa czegoś złego, grożącego komuś

coś zagląda w oczy komuś coś niekorzystnego zagraża komuś

pozostawać bez echa nie wywoływać żadnej reakcji/odzewu, pozostawać bez odpowiedzi

jak (Pan) Bóg przykazał tak, jak nakazują zasady określające, co jest właściwe i przyzwoite

dawać posłuch komuś/czemuś dawać się powodować czyimś słowami, wierzyć komuś/czemuś bezkrytycznie

nie dać się zwariować zachować rozsądek i niezależność sądu w sytuacji, która wydaje się wymagać zmiany postępowania lub sposobu myślenia

nie wdawać się w szczegóły mówiąc o czymś lub zajmując się daną sprawą, pomijać kwestie szczegółowe i drobiazgi

patrz, z czego żyjesz bądź trzeźwym realistą, zważaj na to, co jest naprawdę ważne

krzyż pański kłopot i udręka

mieć z kimś krzyż pański mówimy o kimś, kto sprawia kłopoty i jest źródłem zmartwienia

krzyżyk na drogę mówimy do kogoś, kiedy chcemy mu przekazać, że nie będziemy się przejmowali rozstaniem z nim

jak z krzyża zdjęty bardzo zmęczony, wyczerpany

żołądek/brzuch przyrasta do krzyża komuś ktoś jest bardzo głodny

nie otworzyć ust nie nie odezwać się, nie powiedzieć ani słowa, milczeć

okryć żałobą powodować żałobę, pogrążyć w smutku, żalu

zbieg okoliczności przypadkowy i niespodziewany splot dwóch lub więcej faktów, warunków lub zdarzeń, pozostających w jakiejś relacji względem siebie

ślepa fortuna ślepy los

koło fortuny nieprzewidywalna zmienność losu

fortuna/szczęście uśmiecha się do kogoś komuś się szczęści

kusić fortunę kusić los, szczęście

wybraniec fortuny, ulubieniec fortuny osoba, która ma w życiu szczęście

wybraniec losu osoba, która ma w życiu szczęście

na odczepne działanie w celu pozbycia się kogoś lub uwolnienia od czyjejś natarczywości

na odchodne/odchodnym/wychodnym w chwili odejścia, w momencie opuszczania jakiegoś miejsca