1. słownik o charakterze encyklopedycznym;
2. pierwotnie: uporządkowany zbiór objaśnionych wyrazów i terminów jednego języka (greckiego lub łacińskiego), dotyczących określonej dziedziny;
3. słownictwo, zwłaszcza jakiejś osoby lub grupy osób.

1. leksykon (słownik encyklopedyczny) – uporządkowany zbiór wiedzy ujęty w formie haseł wraz z ich podstawowymi opisami, lub też zawierający wiedzę encyklopedyczną w formie skondensowanej. Jest formą pośrednią pomiędzy słownikiem opisującym hasła czysto definicyjnie, a encyklopedią, zawierającą artykuły bogato opisujące przedstawiane tematy.
2. Leksykon może być specjalistyczny, opisując wybraną tematykę wiedzy, lub też dotyczyć tematyki uniwersalnej. Czasami leksykonem nazywa się również typową encyklopedię, o ile dotyczy ona wąsko określonej tematyki.

Leksykon terminów teologicznych i kościelnych

Pogłębianie wiary wymaga posługiwania się pojęciami, często wieloznacznymi, a niekiedy - w języku potocznym - mającymi zawężone lub zmienione znaczenie.Ta strona jest pomyślana jako rodzaj leksykonu, którego funkcją jest przedstawianie definicji i zwartych objaśnień pojęć ze sfery sacrum, dotyczących wiary, chrześcijaństwa, katolicyzmu i Kościoła.

Znajomość łaciny wśród Polaków zanika, m.in. dlatego że młodzież ma w szkołach ograniczony kontakt z kultura antyczną. Dlatego ten leksykon zawiera również wybrane łacińskie sentecje, powiedzenia i zwroty łacińskie.

▶ A ◀

Acedia

Acedia (gr. akēdía, akedeía – "brak troski o własny byt i istnienie, obojętność" od kēdía (troska) lub według Hipokratesa i Galena aciditas, czyli kwaśność czarnej żółci, melancholia – w teologii wypalenie religijne, apatia (psychologia) i obojętność, tzw. choroba mnichów, duchowa "depresja", niekiedy utożsamiana również z lenistwem lub gnuśnością.

Acedia, choroba duszy objawiająca się niemożnością zaznania spokoju, dekoncentracją i apatią znana jest w tradycji chrześcijańskiej co najmniej od czasów ojców pustyni. Opisali ją m.in. Ewagriusz z Pontu i Jan Kasjan, który nazywa acedię taedium – przesytem).

Acedia objawia się przygnębieniem, smutkiem, brakiem motywacji do działania, brakiem zaangażowania i nadziei, zniechęceniem, wyczerpaniem, zobojętnieniem i wrażeniem duchowej pustki. Jest to niezdolność bycia tu i teraz, zajmowania się tym, co właśnie jest. Ewagriusz w jednym ze swoich dzieł opisuje przykład mnicha owładniętego demonem acedii. Mnich siedzi w swojej celi, jednak tam nie wytrzymuje. Ciągle wygląda przez okno, czy czasem ktoś nie przyjdzie w odwiedziny. Nie może doczekać się pory na posiłek i żali się na Boga, że czas tak wolno płynie. Potem czyta trochę Biblię, lecz wtedy robi się senny. Podkłada Biblię pod głowę, ale złości się, że jest ona za twarda, by na niej spać. Mnich staje się płaczliwy, ponieważ nie otrzymuje tego, czego chce. Problem w tym, że sam nie wie, co to jest. Jan Kasjan dodaje, że charakterystyczną cechą acedii jest tzw. horror loci, czyli niechęć do miejsca, w którym się obecnie znajduje i czynności, którą się wykonuje. Kiedy się pracuje, najchętniej nic by się nie robiło. Kiedy się nie pracuje, odczuwa się nudę.

Według Ewagriusza z Pontu (345–399) acedia wyraża stan "duchowego zniechęcenia", "znużenia", "oschłości", "znudzenia”, „tchórzostwa", "przygnębienia", "niezdolności do koncentracji na jednej czynności", "obrzydzenia", "zniechęcenia", "uprzykrzenia", "atonii duszy" czy wręcz "paraliżu duszy". Najczęściej używanym określeniem w języku polskim jest "uprzykrzenie" lub "atonia duszy". Acedia oznacza więc taki stan psychiczno-duchowy człowieka, który przejawia się często poczuciem pustki i bezsensu życia, myślach lub nawet próbach samobójczych, niechęci do jakiegokolwiek działania, a także bezprzedmiotowym lęku czy wręcz paraliżu sił psychiczno-duchowych człowieka. Niektórzy badacze pism Ewagriusza jak C i A. Guillaumont są zdania, że acedia jest stanem, który dotyczy jedynie stanu życia anachoreckiego, ale wydaje się, iż bliższy prawdy jest w tym względzie inny badacz dzieł mnicha z Pontu, G. Bunge określając acedię jako stan religijno-metafizyczny ogólnoludzkiego cierpienia, które w formie niereligijnej określane jest przez współczesnych jako ennui (Pascal), Schwermut (Guardini, Kierkegaard), melancholia (A. Kępiński) czy depresja.

✨

Adoracja

Adoracja to akt religijny przysłujący tylko samemu Panu Bogu jako naszemu Stwórcy i Odkupicielowi. Termin pochodzi od łacińskiego słowa adoratio – 'oddawanie czci', 'uwielbienie', będącego odpowiednikiem innego łacińskiego słowa latrīa, pochodzącego od greckiego słowa λατρεία (latreia) – 'adorowanie', 'oddawanie czci'.

Adoracja Boga Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 215 wyraża się w uwielbieniu, dziękczynieniu, ofiarowaniu samego siebie, pokucie i prośbie. Wierzący oddają cześć Bogu Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 14 w różnych wizerunkach (np. w Krzyżu) oraz adorują też Chrystusa obecnego w Najświętszym Sakramencie.

Wyjaśnienie czym jest kult Eucharystii zawiera Katechizm Kościoła Katolickiego [KKK 1378]:

1378. Kult Eucharystii. W liturgii Mszy świętej wyrażamy naszą wiarę w rzeczywistą obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina, między innymi klękając lub skłaniając się głęboko na znak adoracji Pana. Ten kult uwielbienia, należny sakramentowi Eucharystii, okazywał zawsze i okazuje Kościół katolicki nie tylko w czasie obrzędów Mszy świętej, ale i poza nią, przez jak najstaranniejsze przechowywanie konsekrowanych Hostii, wystawianie ich do publicznej adoracji wiernych i obnoszenie w procesjach.^notka Encyklika papieża Pawła VI Mysterium fidei (w sprawie nauki o Najświętszej Eucharystii i jej kultu) z 3 września 1965 r.

W liście apostolskim Dominicae cenae (o tajemnicy i kulcie Eucharystii) z 24 lutego 1980 r. papież Jan Paweł II napisał m.in. zdanie cytowane w KKK 1380:

Kościół i świat bardzo potrzebują kultu eucharystycznego. Jezus czeka na nas w tym sakramencie miłości. Nie odmawiajmy Mu naszego czasu, aby pójść, spotkać Go w adoracji, w kontemplacji pełnej wiary, otwartej na wynagradzanie za ciężkie winy i występki świata. Niech nigdy nie ustanie nasza adoracja!

✨

Adorant

Adorant (łac. adorans od adorare - 'wielbić', 'adorować') – w malarstwie i rzeźbie postać ze złożonymi na piersi rękami, klęcząca u stóp Jezusa lub Marii, pogrążona w adoracji. W ikonografii chrześcijańskiej wyobrażenie to pojawia się w sztuce bizantyjskiej.

✨

Akatyst (gr. Ακάθιστος Ὕμνος, Akathistos Hymnos - 'Hymn Akatyst')

Od wczesnego chrześcijaństwa kult Matki Bożej wyrażał się nie tylko w liturgii, ale i w poezji. Kolebką tej twórczości było przede wszystkim Bizancjum. Jednym z najwspanialszych zabytków tej twórczości jest hymn ku czci Bogurodzicy Akathistos. Samo słowo Akathistos (od gr. "a" – 'nie' i "kathiden" – 'siedzieć', nie siedzący, spolszczone akatyst) ma dwa znaczenia: – w szerszym oznacza nabożeństwo składające się z pieśni pochwalnych, modlitw ku czci Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i świętych, odmawianych lub śpiewanych na stojąco a capella, – w znaczeniu węższym hymn ku czci Najświętszej Maryi Panny śpiewanych stojąc.

Autorstwo hymnu stanowi do dzisiaj kwestię sporną. Obecnie znawcy poezji bizantyjskiej opowiadają się za autorstwem Romana Pieśniarza, twórcy wielu kondaktionów (pierwotnie były one według świadectwa badaczy czymś w rodzaju homilii, jakby śpiewanymi kazaniami). Akatyst powstał najprawdopodobniej w V-VI wieku. Został przetłumaczony na język łaciński, przyjęty przez Kościół Zachodni i odtąd zaczął wywierać ogromny wpływ na poezję maryjną Średniowiecza. Treść hymnu koncentruje się wokół tematu obecności Maryi w Tajemnicy Słowa Wcielonego i Jego Kościoła. Akatyst składa się z czterech części zawierających 24 strofy, które w greckim oryginale zaczynają się od kolejnych liter greckiego alfabetu. Strofy te to na przemian kondakiony (krótkie) i ikosy (dłuższe). Każdy kondakion kończy się refrenem "alleluja", a ikos – inkantacją "Witaj, Oblubienico dziewicza". Na przemian przeplatają się teksty maryjne i chrystologiczne. Każda strofa zaczyna się od zapowiedzi wydarzenia lub tematu, który kieruje naszą myśl ku wnętrzu tajemnicy. Pozdrowienia, wezwania litanijne, rozpoczynają się od słowa "chaire" (witaj, bądź pozdrowiona, raduj się). Hymn ten jako oficjum wotywne na cześć Bogurodzicy do dziś jest uroczyście celebrowany. Najczęściej śpiewa się go do przed ikoną Bogurodzicy.

"Akatyst ku czci Bogurodzicy"

"Akatyst ku czci Bogurodzicy",

"Akatyst ku czci Bogurodzicy", (nagranie wideo, 53:28

"Akatyst ku czci Bogurodzicy", (nagranie wideo, 42:14

"Akatyst ku czci Bogurodzicy", (w języku cerkiewno-słowiańskim, nagranie wideo, 30:25

✨

Akolita

Termin akolita pochodzi od greckiego słowa ἀκόλουθος (akólouthos) – 'towarzyszący', 'idący za kimś' i oznacza mężczyznę ustanowionego do wspomagania diakona oraz usługiwanae kapłanowi w wypełnianiu czynności liturgicznych, szczególnie podczas Mszy świętej. Ustanowienie alumna seminarium duchownego lub zakonnego w posłudze akolity następuje na końcu czwartego roku studiów, po odpowiednim przygotowaniu teologicznym i liturgicznym oraz po odprawieniu trzydniowych rekolekcji. Strojem akolity podczas Mszy świętej jest sutanna i alba, poza Mszą świętą sutanna i komża.

Akolita odpowiada za dary przynoszone do ołtarza, świece, krzyż, a także za księgi liturgiczne. Akolita ustanowiony obrzędem jest upoważniony do rozdawania Komunii św. wiernym, pomagając w tym diakonowi lub prezbiterowi (np. gdy jest duża liczba wiernych) i pełniąc funkcję nadzwyczajnego szafarza tego sakramentu. Po Komunii św. akolita pomaga kapłanowi lub diakonowi w puryfikowaniu i porządkowaniu naczyń liturgicznych. Można mu zlecić wystawienie Najświętszego Sakramentu do publicznej adoracji, a następnie schowanie, jednak bez udzielania ludowi błogosławieństwa.

Motu Proprio "Ministeria Quedam" papieża Pawła VI (15 VIII 1972 r.)

Instrukcja w sprawie posług oraz święceń udzielanych w seminariach duchownych (4 V 1982 r.)

Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (p. 98, 187-183)

✨

Anabatyczny

Anabatyczny (z gr. ἀνάβασις (anabasis) - 'wstąpienie') – odnoszący się do przebłagalnej ofiary złożonej Bogu przez Jezusa Chrystusa, aby człowiek mógł wstępować do Nieba. Patrz też katabatyczny

✨

Anachoreta

Anachoreta to człowiek świątobliwy, żyjący w odosobnieniu, praktykujący ascezę.

Anachoreci (gr. anachōréō - 'wycofuję się') chrześcijańscy pustelnicy żyjący w odosobnieniu, oddający się ascezie i modlitwie; anachoreci stworzyli najstarszą formę życia mniszego, polegającą na prowadzeniu życia w całkowitym odosobnieniu i praktykowaniu nieraz skrajnej ascezy; za najsławniejszych pustelników wczesnego chrześcijaństwa uchodzą: św. Paweł z Teb (234–347), św. Antoni Pustelnik, św. Ammonas (IV w.) i św. Makary Egipski (300–391); ruch anachorecki rozwijał się od III w., początkowo w Egipcie, a następnie w Syrii i Palestynie; dał początek zorganizowanym formom życia mnichów we wspólnotach (cenobici).

✨

Antyfona

Antyfona - od gr. ἀντίφωνον (antifonon) - dosł. 'przeciwgłos', 'naprzemienna odpowiedź', 'refren', od ἀντί (anti) - 'przeciw' i φωνή (fone) - 'głos'. Termin ten Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 23-24 oznacza werset często zaczerpnięty z Psalmów lub innych ksiąg Pisma Świętego, śpiewany przez chór na przemian z wiernymi, lub przez jeden chór na przemian z drugim. Wspólne dla wszystkich liturgii chrześcijańskich antyfony zwykle podkreślają obchodzone właśnie święto liturgiczne lub bieżące czytania biblijne.

Antyfona na Wejście - wiersz Pisma Świętego lub inny śpiewany albo recytowany podczas podchodzenia kapłana do ołtarza w celu odprawienia Mszy Św. Często jest fragmentem psalmu, a zawsze odpowiada liturgicznemu zabarwieniu dnia. Czasami jego początkowe słowa dały nazwę świętu, np. "Gaudete" dla trzeciej niedzieli Adwentu, "Laetare" dla czwartej niedzieli Wielkiego Postu.

✨

Apoftegmat

Apoftegmat pochodzi od greckiego słowa ἀπόφθεγμα (apóphthegma) [łac. facete dictum, sententia] - krótki utwór literacki, wierszowany lub prozatorski, prezentujący wyrazistą, błyskotliwą, ciętą, trafnie dostosowaną do sytuacji wypowiedź wybitnej osoby, np. Ojców Pustyni

Co to jest apoftegmat?, o. dr Szymon Hiżycki OSB, {nagranie wideo, 7:48]

Cisza jest pełnią słowa. Jak rozumieć apoftegmaty, konferencje o. dr. Szymona Hiżyckiego OSB

Apoftegmaty Ojców Pustyni

✨

Asceza

Asceza pochodzi od greckiego słowa ἄσκησις (askezis) - "ćwiczenie" i oznacza przyjęte przez chrześcijan pod wpływem Ducha Świetego środki i sposoby oczyszczenia siebie z grzechu i usuwanie przeszkód na drodze wolnego naśladowania Chrystusa. Prawidłowa asceza niesie ze sobą postęp w kontemplacji i w miłości Boga, który nie przynosi uszczerbku dla osobistej dojrzałości ani dla społecznej odpowiedzialności.

Asceza w chrześcijaństwie jest rozumiana jako praktykowanie wyrzeczeń, zmierzających do duchowej wolności od nieuporządkowanych przywiązań do rzeczywistości stworzonej, w celu otwarcia swego serca na relację z Bogiem, na kontemplację.

✨

▶ B ◀

✨

Błogosławieństwo źródło: ks. prof. Dariusz Kwiatkowski, "Zaczerpnąć ze źródła wody życia. W świecie liturgicznych znaków", Kalisz 2007, Biblioteka Opiekuna

„Błogo-sławić”, czyli dobrze czynić, dobrze mówić i dobrze życzyć. Pojęcie to oznacza życzenie lub uzyskanie specjalnej przychylności Bożej dla jednostki lub wspólnoty poprzez odpowiednie słowa lub symboliczne gesty sakralne. Błogosławieństwo jest przede wszystkim darem pochodzącym od Boga i danym człowiekowi lub rzeczy. W błogosławieństwach wierni uwielbiają Boga za Jego dary i dobrodziejstwa i równocześnie proszą o Jego łaskę, której źródłem i początkiem jest misterium paschalne. Posiąść błogosławieństwo to uczestniczyć w dobrach nadprzyrodzonych, które niesie ze sobą Królestwo Boże przyniesione przez Jezusa Chrystusa.

Błogosławieństwa ustanowione przez Kościół są widzialnymi znakami, przez które wyraża się i w sposób właściwy poszczególnym znakom urzeczywistnia uświęcenie ludzi w Chrystusie oraz uwielbienie Boga, które stanowią cel, do jakiego zmierzają wszystkie inne dzieła Kościoła. W liturgii błogosławieństwo jest słowną formułą połączoną z gestem lub znakiem liturgicznym (znak krzyża uczyniony ręką, pokropienie wodą święconą, okadzenie) i zawierającą prośbę o uświęcające działanie i użyczenie dobrodziejstw Boga. Kościół błogosławi ludzi oraz rzeczy i miejsca związane z ludzką działalnością, życiem liturgicznym i osobistą pobożnością. Zawsze jednak ma na uwadze ludzi, którzy tymi rzeczami się posługują i działają w tych miejscach. Błogosławieństwo może także wypraszać dla ludzi określone dobra duchowe lub materialne.

Do najczęściej używanych błogosławieństw zaliczamy błogosławieństwo udzielane w czasie Mszy świętej, błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem, błogosławieństwo osób (np. błogosławieństwo rodzin, małżonków, dzieci, chorych, pielgrzymów, itp.) i błogosławieństwo rzeczy (np. błogosławieństwo domów, kaplic, ognia, wody chrzcielnej, potraw w Wielką Sobotę, szat i przedmiotów liturgicznych, dzwonów, medalików, różańca, itp.)

✨

Brewiarz

Termin brewiarz za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 37-38 [od łacińskiego słowa breviarium - 'skrót'] to książka zawierająca pełny zbiór psalmów, hymny, czytania z Pisma Świętego, modlitwy, czytania z Ojców Kościoła lub innych pisary ascetycznych w układze na poszczególne dni roku.

✨

Breviarium fidei

"Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła", w skrócie "Breviarium fidei", to polski odpowiednik Enchiridion symbolorum. Zawiera, zebrany w jednym tomie, wybór oficjalnych dokumentów kościelnych - orzeczeń soborowych, ważniejszych synodów, bulli, listów, przemówień papieskich. Był on wydany już trzy razy, w roku 1964, 1989 i 2007. Dwa pierwsze wydania mają układ rzeczowy, a trzecie - układ chronologiczny.

"Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła", Wydawnictwo Świętego Wojciecha

"Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła",

✨

Bugia

Słowo bugia [od łac. bugia] oznacza zapaloną świecę umieszczoną w przenośnym niskim świeczniku z krótkim uchwytem, trzymanym w ręku w pobliżu biskupa lub okazjonalnie innych prałatów przy celebrowaniu przez niego pewnych liturgicznych funkcji.

Pochodzi od nazwy portowego miasta Bugia we wschodniej Algerii, które stoi na miejscu starożytnego miasta Saldae, historycznej katolickiej diecezji w Cesarstwie Rzymskim, obecnie katolickiego biskupstwa tytularnego. Bugia była w tamtych czasach ważnym dostarczycielem wosku pszczelego, z którego wyrabiano świece.

✨

▶ C ◀

Celibat

Termin celibat (bezżenność, bezżeństwo) - od łac. caelebs – bezżenny, niemający żony

To rezygnacjaa z małżeństwa ze względów religijnych. Mnisi, mniszki oraz inni mężczyźni i kobiety prowadzący życie zakonne wyrażają to zobowiązanie ślubem. W Kościele katolickim celibatu wymaga się od kandydatów do kapłaństwa (kan 277 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego). Stałym diakonom nie wolno zawierać małżeństwa po przyjęciu święceń (kan 247 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego). Przyjęcie celibatu duchownych odbywa się podczas święceń diakonatu. Celibat jest zawsze przyjmowany w wolności i "dla królestwa niebieskiego" [Mt 19, 12].

Jan Paweł II w swojej książce pt. Wstańcie, chodźmy! o celibacie mówi tak:

Istnieje przede wszystkim motywacja chrystologiczna: Chrystus ustanowiony Pośrednikiem między Ojscem i rodzajem ludzkim, pozostał celibatariuszem, aby całkowicie poświęcić służbie Bogu i ludziom. Komu dane jest uczestniczyć w godności i misji Chrystusa jest wezwany, aby podzielał również to całkowite oddanie.

Istnieje motywacja eklezjologiczna: Chrystus umiłował Kościół, Ciało swoje, poświęcając dla tego Kościoła całego siebie, aby sobie przysposobić Oblubienicę chwalebną, świętą i nieskalaną. Wybierając celibat, kapłan obiera jako własną tę dziewiczą miłość Chrystusa do Kościoła, czerpiąć z niej moc nadprzyrodzonej płodności.

Istnieje w końcu motywacja eschatologiczna: przy zmartwychwstaniu. Celibat kapłański zapowiada nadejście ostatecznych czasów zbawienia i w jakiś sposób antycypuje wypełnienie się Królestwa, potwierdzając, że istnieją wyższe wartości, które pewnego dnia zajaśnieją we wszystkich dzieciach Bożych.

✨

Cenobici

Cenobici (gr. koinóbios - "wspólne życie") to pustelnicy uprawiający życie zakonne polegające na wspólnym zamieszkiwaniu, pracy i modlitwie pod kierownictwem opata. Właściwym twórcą życia cenobickiego był Pachomiusz (zm. 346), autor pierwszej reguły dla mnichów żyjących pod jednym dachem. Za życia Pachomiusza istniało 11 klasztorów (w tym 2 żeńskie), nad którymi władzę sprawował generalny przełożony, rezydujący w Tabennie koło Diszny (Egipt). Później cenobici rozpowszechnili się w całym Egipcie, Palestynie, Syrii i Mezopotamii, również w odrębnej postaci jako bazylianie.

✨

CHRISTUS VINCIT! CHRISTUS REGNAT! CHRISTUS IMPERAT! → Chrystus zwyciężył! Chrystus króluje! Chrystus rządzi! (Chrystus Wodzem, Chrystus Królem. Chrystus, Chrystus Władcą nam.)

✨

Charyzmaty

Termin charyzmaty - od l.m. stgr. χαρίσματα (chárismata), od l.p. stgr. χάρισμα (chárisma) - 'dar', od stgr. χάρις (charis) - 'piękno', 'łaska', 'wdzięczność'

Specjalne dary Ducha Świętego ponad te, które są ściśle potrzebne do zbawienia. Bywają one dawane jednostkom lub grupom na korzyść Kościoła i świata i zawsze powinna je ożywiać miłość.

✨

Charyzmatyk

W znaczeniu ogólnym - każdy chrześcijanin wezwany przez Boga i wzbogacony przez Niego łaskami. W znaczeniu bardziej szczególnym - ludzie, ktorzy otrzymali szczególne dary Ducha Świętego, takie jak: słowo mądrości, słowo poznania, wiary, prorokowania (przekazywania Słowa Bożego), języków (dar mówienia obcymi językami - glosalia), tłumaczenia języków, uzdrawiania, czynienia cudów, rozpoznawania duchów.

✨

▶ D ◀

Denominacja

Termin denominacja [od łac. denominatio - 'nazwa', 'miano', 'nazwanie', 'przenazwanie'] oznacza w Europie Zach. uznaną prawnie grupę religijną, która oddzieliła się od macierzystej organizacji religijnej, a w USA - każdą grupę wyznaniową. W obrębie jednego wyznania (np. katolicyzmu, prawosławia, luteranizmu, kalwinizmu, anglikanizmu, baptyzmu, metodyzmu, adwentyzmu, mariawityzmu, pentekostalizmu) może istnieć w jednym kraju kilka denominacji. Polskim odpowiednikiem denominacji jest związek wyznaniowy

✨

DEO FAVENTE → za łaską Bożą

DEO GRÁTIAS → Bogu dzięki

D.O.M. = DEO ÓPTIMO, MÁXIMO → Bogu najlepszemu i najwyższemu

D.V. = DEO VOLENTE → z wolą Bożą

DEO AVERTAT! → Niech Bóg uchowa!

DEUS DET! → Daj, Boże!

DEUS MISEREATUR! → Niech Bóg się ulituje!

DEUS VOBISCUM → Bóg z Wami

DÓMINE DIRIGE NOS → Boże kieruj nami

DÓMINUS AC REDEMPTOR NOSTER → Pan i Odkupiciel nasz

DÓMINUS ILLUMINÁTIO MEA → Pan - moją światłością

DÓMINUS VOBISCUM → Pan z wami

✨

Doktorzy Kościoła

Tytuł doktora [łac. "uczony", od łac.docere - 'uczyć'] nadawany jest świętym, którzy wnieśli znaczący wkład w pogłębienie zrozumienia misterium Boga i wydatnie powiększyli bogactwo doświadczenia chrześcijańskiego. Papież Benedykt XV opracował zasady, zgodnie z którymi uznaje się świętego za doktora Kościoła. Należą do nich przede wszystkim prawowierność i wybitność nauki oraz świętość życia.

Pierwszymi świętymi, uznanymi od VIII wieku doktorami Kościoła na Zachodzie byli: św. Grzegorz Wielki, św. Ambroży, św. Augustyn oraz św. Hieronim. W Kościele na Wschodzie szczególnym uznaniem cieszą się od IX wieku doktorzy: św. Jan Chryzostom, św. Bazyli, św. Grzegorz z Nazjanzu i św. Atanazy Wielki.

W roku 2022 tytuł doktora Kościoła nosiło 37 świętych, w tym cztery kobiety: św. Teresa z Avili (1970), św.  Katarzyna ze Sieny (1970), św. Teresa od Dzieciątka Jezus (1997) oraz św. Hildegarda z Bingen (2012).

W XX wieku ogłoszono doktorami Kościoła dziesięcioro (10) świętych: Efrem Syryjczyk (1920, Benedykt XV), Piotr Kanizjusz (1925, Pius XI), Jan od Krzyża (1926, Pius XI), Robert Bellarmin (1931, Pius XI), Albert Wielki (1931, Pius XI), Antoni z Padwy (1946, Pius XII), Wawrzyniec z Brindisi (1959, Jan XXIII), Katarzyna ze Sieny (1970, Paweł VI), Teresa z Ávili (1970, Paweł VI) i Teresa z Lisieux (Św. Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza) (1997, Jan Paweł II), a w XXI wieku  - czworo (4): Hildegarda z Bingen (2012, Benedykt XVI), Jan z Ávili (2012, Benedykt XVI), Grzegorz z Nareku (2015, Franciszek), Ireneusz z Lyonu (2022, Franciszek).

✨

Dokumenty papieskie

Dokumenty papieskie akty prawne i inne dokumenty wydawane przez papieża. Nie wszystkie z nich powstają bezpośrednio z inicjatywy papieża, niemniej są przez niego sygnowane. Faktycznie mogą powstawać w wyniku pracy Kurii Rzymskiej lub soborów, albo synodów, ale ze względu na władzę absolutną papieża bez jego sygnatury nie mają mocy wiążącej.

Do nich należą:

• Konstytucja apostolska, dokument najwyższej wagi o charakterze doktrynalnym lub organizacyjnym,
• dokumenty doktrynalne:
  • Encyklika,
  • Adhortacja,
  • Listy apostolskie,
• dokumenty organizacyjne:
  • Bulla,
  • Motu proprio,
  • Breve,
  • Dekret.

✨

Dulia

O ile adoracja i latrīa oznaczają oddawanie czci należnej tylko samemu Panu Bogu, Bogu Najwyższemu, to termin dulia, pochodzący od greckiego słowa δουλεία (douleia) – 'służba', poddaństwo', 'niewolnictwo', odnosi się do czci oddawanej świętym, błogosławionym, męczennikom i aniołom, niedoskonałym stworzeniom doskonałego Boga Stwórcy.

Ze względu na swoją doskonałość (Niepokalane Poczęcie, osobistą bezgrzeszność) Maryja Panna, Bogarodzica (Theotokos), jest najświętszą z ludzi. Dlatego kult okazywany Najświętszej Maryi Pannie przewyższa kult świętych i określa się go mianem hiperdulia Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 109 od greckiego słowa υπερδουλεια (hyperduleia). Kult hiperdulia przewyższa kult dulia, ale jest niższy niż kult latria.

✨

▶ E ◀

Egzegeza

Termin egzegeza pochodzi od starogreckiego słowa ἐξήγησις (exḗgēsis) 'wyjaśnienie', 'wyprowadzenie znaczenia' i oznacza badanie i krytyczną interpretacja tekstów, zwłaszcza świętych i utworów hagiograficznych (opowiadających o żywotach świętych). Egzegeza jest sztuką rozumienia i wykładni ukrytych w utworach prawd, alegorii, symbolicznych kodów sensów teologicznych; poznawania warstwy metaforycznej.

Pojęcie "egzegeza" używane jest często w sensie węższym w odniesieniu do egzegezy biblijnej, jest ważną częścią zarówno judaistycznych, np. egzegeza rabinistyczna (Midrasz, Kabała, Talmud), jak i chrześcijańskich studiów teologicznych, np. krytyka biblijna, historia form etc.

Egzegeci starają się ustalić, co autorzy biblijni zamierzali powiedzieć w oryginalnym kontekście, czyli co ten tekst wówczas oznaczał, jak też wyjaśnić orędzie tekstu na dzisiaj, czyli powiedzieć, co on dzisiaj oznacza.

✨

Ekskomunika

Termin ekskomunika pochodzi od łacińskiego słowa excommunicatio – 'wykluczenie ze wspólnoty'.

Ekskomunika Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 79-80, 93, 263 wyłączenie z życia sakramentalnego i korzystania z pełni praw w Kościele. Jest albo karą karą wiążącą mocą samego prawa, tak iż wiąże przez sam fakt popełnienia przestępstwa, jeśli to wyraźnie postanawia ustawa lub nakaz (excommunicatio latae sententiae), albo karą wymierzaną wyrokiem, to jest taką, która nie wiąże winnego, jeśli nie zostanie wymierzona (excommunicatio ferendae sententiae) [zob. kan. 314 i 318 Kodeksu Prawa Kanonicznego (KPK) z roku 1983].

Przykładem kary kościelnej latae sententiae jest ekskomunika, w którą wpada się automatycznie po znieważeniu Najświętszego Sakramentu [kan. 1367 KPK] lub dokonaniu przerwania ciąży [kan. 1398 KPK].

✨

Eleusa

Termin eleusa pochodzi od greckiego słowa ἐλεήμων (eleímón) – 'miłosierna' i oznacza typ wizerunków Matki Bożej w ikonografii wschodniochrześcijańskiej. Ten typ ikonograficzny powstał w kręgu sztuki koptyjskiej i kapadockiej, zapewne w wyniku ewolucji wyobrażenia Hodegetrii, w Bizancjum i rozwijał się od X w., był popularny zwłaszcza od XII w.

Ikony tego typu przedstawiające Matkę Bożą trzymającą w ramionach młodzieńczego Chrystusa, który obejmuje ją za szyję i przytula twarz do jej policzka, wyrażają matczyną czułość, serdeczność i miłość Bogurodzicy, jej boleść nad przyszłą męką Chrystusa.

Znanym przykładem ikony typu eleusa jest obraz Najświętszej Maryi Panny Nieustającej Pomocy.

✨

Enchiridion symbolorum

"Enchiridion Symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum" ("Podręcznik Symboli, definicji i deklaracji o sprawach wiary i moralności"), w skrócie "Enchiridion Symbolorum" lub - zależnie od wydania jako Denzinger (D), Denzinger-Schönmetzer (DS) lub Denzinger-Hünermann (DH). Pełni rolę aktualizowanego co pewien czas podręcznika i stanowi zbiór najważniejszych wyznań wiary oraz dokumentów Magisterium Kościoła dotyczących nauczania w sprawach wiary i moralności. Zawiera orzeczenia od początku II wieku. "Enchiridion Symbolorum", zawierający 128 dokumentów po łacinie, został po raz pierwszy wydany w Würzburgu przez niemieckiego teologa dr. Heinricha Denzingera w roku 1854.

W roku 1963 ukazało się całkowicie nowe wydanie XXXII Denzingera (DS), przygotowane przez Adolfa Schönmetzera SJ. Wydanie XXXVIII zawiera też dokumenty Soboru Watykańskiego II oraz encykliki papieskie do 1995 roku w układzie chronologicznym w odniesieniu do pontyfikatu poszczególnych papieży. W roku 2012 wydawnictwo Ingnatius Press opublikowało dwujęzyczną, łacińsko-angielską wersję wydania XVIII Denzingera (DH) z 2010 roku, obejmującą okres do 2008 roku.

Kopia pierwszego wydania Enchiridion Symbolorum z roku 1854, (łac.),

Wydanie XI Enchiridion Symbolorum z roku 1911, (łac.)

Enchiridion Symbolorum, tłumaczenie Roya J. Deferarriego na angielski wydania XXX z roku 1954 Denzingera, przejrzanego przez Karola Rahnera SJ

✨

Epikleza

Termin epikleza [gr. ἐπίκλησις (epiklesis) 'wezwanie'] jest prośbą do Boga Ojca, aby Jego Duch zstąpił na dary ofiarne i zamienił je w Ciało i Krew Chrystusa. Po reformie liturgicznej Soboru Watykańskiego II (1968) mamy epiklezę przed konsekracją (prośba, aby dary zostały przemienione) i po konsekracji (prośba, aby przystępujący do Komunii św. zostali przemienieni w żywą ofiarę).

✨

Eremici

Termin eremici pochodzi od starogreckiego słowa ἐρημίτης (erēmítēs) 'żyjący na pustkowiu' i oznacza pustelników żyjących w odosobnieniu (indywidualnie lub w grupach), praktykujący ubóstwo, pokutę i modlitwę dla osiągnięcia zbawienia. Do V w. eremitów nazywano anachoretami.

✨

Eschatologia

Termin eschatologia pochodzi od starogreckich słów: έσχατος (éschatos) 'ostateczny' i λόγος (lógos) 'słowo' i znaczy "nauka o rzeczach ostatecznych". Jest to gałąź teologii systematycznej Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 85 zajmująca się ostatecznym królestwem Bożym takim, jakie zostało wyrażone w czasach przygotowania w Starym Testamencie (np. nadzieje mesjańskie), w przepowiadaniu Jezusa i nauczaniu Kościoła nowotestamentamentalnego. Eschatologia oznacza skierowanie ku przyszłości całego naszego istnienia.

✨

Eucharystia

Termin Eucharystia za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 87 - oznacza sprawowanie obrzędu Mszy św., a szczególnie jej drugiej części następującej po Liturgii Słowa. Punkt szczytowy osiąga podczas konsekracji w przemianie chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa (przeistoczenie, transsubstancjacja), a kończy się Komunią Świętą. Wyrazem "eucharystia" oznaczamy ponadto rzeczywistą obecność Chrystusa pod postaciami Chleba i Wina.

Eucharystia (gr. εὐχαριστία, eucharistía 'dziękczynienie') lub Najświętsza Ofiara, Sakrament Ołtarza, Msza św., Komunia Święta, Najświętszy Sakrament, Wieczerza Pańska, Ciało Chrystusa, Krew Chrystusa – liturgiczna celebracja Ostatniej Wieczerzy, paschy Jezusa (Łk 22,15), którą chrześcijanie sprawują wypełniając polecenie Mistrza: To czyńcie na moją pamiątkę (Łk 22,19). W rozumieniu tradycyjnej teologii, Eucharystia, będąc sakramentem wieńczącym wtajemniczenie chrześcijańskie uobecnia Misterium paschalne, mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa oraz zesłanie Ducha Świętego. Jest ofiarą uwielbienia oraz objawieniem pełni i jedności Kościoła. Jest też antycypacją, zaczątkiem zapowiedzianej w Apokalipsie (Ap 19,7–9) eschatologicznej uczty zaślubin Baranka z jego Małżonką, wspólnotą Kościoła. Istotne elementy rozumienia Eucharystii są wspólne dla tradycyjnych gałęzi chrześcijaństwa jak prawosławie, Kościoły orientalne, katolicyzm czy część tradycji anglikańskiej. W wyniku reformacji inaczej jest pojmowana i praktykowana w nurcie protestanckim.

✨

Ewangeliarz

Termin ewangeliarz [łac. evangeliarum 'księga czytań ewangelicznych'] pochodzi od łacińskiego słowa ēvangelium i greckiego εὐαγγέλιον (euangelion) - 'dobra nowina' → łac. angelus, gr. ἄγγελος (ángelos) - 'posłaniec', 'posłaniec Boga', 'anioł' i oznacza księgę liturgiczną, zawierającą wszystkie fragmenty Ewangelii, czytane podczas celebracji. Może być zastąpiony lekcjonarzem.

Ewangeliarz to ozdobna księga zawierająca wyłącznie teksty Ewangelii, odczytywane podczas liturgii. Jest on uroczyście wnoszony w czasie liturgii podczas procesji wejścia, składany na ołtarzu, a następnie przed proklamacją Ewangelii procesyjnie wnoszony na ambonę i kadzony. Po ewangelii powinien zostać złożony na godnym miejscu (nie na kredensie, ławce itp.). Ponadto Ewangeliarz kładzie się na trumnę zmarłego biskupa.

✨

▶ H ◀

Hodegetria

Termin hodegetria, hodigitria pochodzi od greckiego słowa ή oδηγήτρια (i odigitria) – 'wskazująca drogę', 'przewodniczka' i oznacza typ przedstawienia Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku, charakterystyczny dla sztuki bizantyńskiej.

Maryja ukazana jest frontalnie, najczęściej w półpostaci, czasem w pełnej figurze: siedząca na tronie lub stojąca. Nie widać u niej matczynej poufałości w stosunku do Syna. Głowę trzyma prosto, lekko zwróconą w kierunku Chrystusa, rzadziej – pochyloną nieznacznie ku Chrystusowi. Na lewym ramieniu trzyma Dzieciątko, dostojnym gestem prawej dłoni z długimi palcami wskazując na nie. Może to być gest prezentacji – wskazania ludziom Syna Bożego lub gest postawy służebnej – przedstawienie Synowi wiernego ludu.

Chrystus znajduje się w pewnym oddaleniu od twarzy Matki, patrzy prosto przed siebie i ukazuje całe swe oblicze. Rzadziej ma głowę lekko obróconą w prawo. Wznosi prawą dłoń w geście błogosławieństwa, a w lewej dłoni trzyma zwój (od XVI w. także księgę lub kulę). Chrystus ma twarz dojrzałego, inteligentnego człowieka. Ubrany jest w biały chiton i narzucony nań purpurowy, często przetykany złotem himation.

Polskim przykładem hodegetrii jest cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.

✨

Hymn

Termin hymn pochodzi od greckiego ϋμνος (hýmnos) – 'pieśń pochwalna'. Oznacza uroczystą i podniosłą pieśń, komponowaną na cześć bóstwa, wybitnej osoby, wydarzenia, ojczyzny lub idei. Istnieją hymny państwowe, narodowe, wojskowe, religijne, koronacyjne, akademickie itp.

Polska hymnika zawiera utwory o charakterze zarówno religijnym, jak i patriotycznym (np. Boże, coś Polskę) lub religijnym i wojskowym (np. Bogurodzica).

Hymny - jako pieśni kościelne - wyrażają szczególną cześć oddawaną Bogu w aspekcie radości, oddania i uwielbienia. Wykonuje się je podczas uroczystej liturgii dla złożenia dziękczynienia naszemu Panu i Stwórcy. Zasadniczo, podczas wykonywania hymnów zasadniczo powinno się stać i nie należy śpiewać ich w czasie procesji.

Jednym z najsłynniejszych dziękczynnych hymnów jest "Ciebie Boga wysławiamy" (łac. "Te Deum laudamus"), w którym wyrażamy Panu Bogu naszą wdzięczność i dziękczynienie za niezliczone Łaski, Miłosierdzie, niegasnącą Miłość i Błogosławieństwo.

Ciebie Boga wysławiamy, (nagranie wideo, 4:14)

Polskie pieśni hymniczne

✨

▶ I ◀

IN ARTICULO MORTIS  → w obliczu śmierci

IN SAECULA SAECULORUM  → na wieki wieków
Odpowiedż na powitanie katolickie: Laudetur Jezus Christus! -- Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!

✨

Inkardynacja

Termin inkardynacja pochodzi od łacińskiego słowa cardo – 'zawias', 'stota rzeczy'. Oznacza przynależność duchownego do konkretnego Kościoła partykularnego.

Kanon 266 §1 Kodeksu Prawa Kanonicznego (KPK) stanowi, że przyjmujący diakonat staje się duchownym i zostaje inkardynowany do Kościoła partykularnego lub prałatury personalnej, dla których posługi został promowany. Oznacza to, że nie może być duchownych nikomu nie podlegających czyli tułaczy (zobacz kanon 265 KPK).

✨

Interdykt

Termin interdykt pochodzi od łacińskiego słowa interdictum – 'zakaz', 'wykluczenie'.

Interdykt Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 118 rzadko stosowana kara kościelna, w Kodeksie Prawa Kanonicznego dla Kościołów Wschodnich nazywana "ekskomuniką mniejszą", która czasowo pozbawia przestępców pewnych uprawnień duchownych oraz pewnych funkcji, ale nie wyklucza ze wspólnoty Kościoła. Zazwyczaj interdykt zawiesza prawa do sprawowania sakramentów (jeżeli dotyczy duchowieństwa), a także prawa ich przyjmowania (w przypadku osób świeckich). Zakaz ten na mocy samego prawa traci ważność w niebezpieczeństwie śmierci. Interdykt może być nałożony na pojedyncze osoby lub grupu osób, ale już nie na miejsca, miasta, a nawet całe kraje, tak jak to było w starym prawie kanonicznym.

✨

Irenizm

Termin "irenizm" [gr. είρήνη (eirene) – 'pokój'] oznacza kierunek w teologii chrześcijańskiej dążący do osiągnięcia jedności między wyznaniami za cenę wzajemnych ustępstw doktrynalnych. Stwarza niebezpieczeństwo zacierania rzeczywistych różnic między chrześcijanami lub do upowszechniania porozumienia kosztem prawdy, czyli zajęcia stanowiska, które zostało słusznie potępione.

Irenizm bywa mylony z ekumenizmem, który według Ojca Świętego Jana Pawła II nie może być ustępstwem z żadnej prawdy, lecz wspólnym jeszcze głębszym jej szukaniem.

Dekret o ekumenizmie "Unitatis redintegratio" (21.11.1964)

Konstytucja dogmatyczna o Kościele "Lumen Gentium" (21.11.1964)

Encyklika "Ut unum sint" ("O działalności ekumenicznej") Ojca Świętego Jana Pawła II (25.05.1995)

✨

▶ K ◀

Katabatyczny

Katabatyczny (z gr. καταβαίνω (katabasis) - 'wstąpienie') – odnoszący się do zstąpienia Boga na ziemię w osobie Jezusa Chrystusa. Patrz też anabatyczny

✨

Katechon

Katechon (z gr. τὸ κατέχον (to katechon), łac. qui tenet nunc - 'ten, co teraz powstrzymuje') – termin oznaczający kogoś lub coś, kto lub co powstrzymuje świat stworzony i zamieszkały przez ludzi przed nadejściem Antychrysta, który będzie zwiastować początek Apokalipsy, tego, kto podtrzymuje istnienie świata i powstrzymuje apokalipsę, panowanie Antychrysta i bitwę na polach Armagedonu.

Określenie katechon występuje tylko jeden raz w 2 Liście św. Pawła do Tessaloniczan (2 'Tes 2, 7-8), gdzie czytamy: Albowiem już działa tajemnica bezbożności. Niech tylko ten, co teraz powstrzymuje, ustąpi miejsca, wówczas ukaże się Niegodziwiec, którego Pan Jezus zgładzi tchnieniem swoich ust i wniwecz obróci [samym] objawieniem swego przyjścia.

Katechon, red. Grzegorz Górny, (nagranie audio, 4:15)

✨

Katechumenat

Termin katechumenat pochodzi od greckiego słowa κατηχούμενος (katechumenos) - 'nauczany', 'pouczany' – w Kościele starożytnym czas, w którym kandydaci do chrztu (katechumeni) przygotowywali się do przyjęcia tego sakramentu - przechodzili wtajemniczenie chrześcijańskie. Jego punktem kulminacyjnym za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 134-135 były tak zwane skrutinia, czyli modlitwy mające na celu uwolnienie wybranych od zła spowodowanego przez grzech, odbywały się one w trzecią, czwartą i piatą niedzielę Wielkiego Postu, a rzeczywiste przyjęcie chrztu następowało w Wigilię Wielkanocną.

Według Rytuału rzymskiego wprowadzonego po Soborze trydenckim, wszystkie etapy dawnego katechumenatu dla dorosłych były zgrupowane w jednym obrzędzie chrztu. Katechumenat przywrócono dopiero po Soborze Watykańskim II, ale już papież Paweł VI w Konstytucji o Liturgii Świętej (Sacrosanctum Concilium) uznał, że należy przywrócić wielostopniowy katechumenat dorosłych (art. 64). Kongregacja ds. Kultu Bożego opracowała nową formę katechumenatu, którą opublikowano ją w 1972 roku pod nazwą Ordo initiationis christianae adultorum (OICA). Tłumaczenie polskie łacińskiego tekstu pod tytułem Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych (OCWD) ukazało się w 1988 roku.

"Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych: dostosowane do zwyczajów diecezji polskich",

"Ordo initiationis christianae adultorum"

✨

✨

Kecharitomene

Greckie słowo kecharitomene w odniesieniu do Matki Bożej znaczy "pełna łaski" lub precyzyjniej "wypełniona łaską”. Oddaje ono prawdę o Niepokalanym Poczęciu Maryi, które od 8 grudnia 1854 r. (bulla papieża Piusa IX "Ineffabilis Deus (Niewyrażalny Bóg)") jest dogmatem wiary. Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny jest obchodzona 8 grudnia.

✨

Kerygmat

Termin erygmat pochodzi od greckiego słowa κήρυγμα (kḗrygma) - 'ogłoszenie', 'proklamacja', κηρύσσειν (kēryssein) – 'głosić', 'przepowiadać', 'obwieszczać przez publicznego posłańca', 'pełnić funkcję herolda' – w teologii chrześcijańskiej oznacza 'głoszenie Słowa Bożego', 'przepowiadanie orędzia', a w ujęciu biblijno-teologicznym - publiczne i uroczyste ogłaszanie dzieła zbawienia przez Boga i objawienia Go w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia i chrztu. W sensie szerszym termin "kerygmat" określa 'treść głoszenia, 'orędzie głoszone', zaś równocześnie, jak również – w sensie ścisłym – czynność publicznego, uroczystego głoszenia.

Orędzie Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 225 podstawowy zarys Dobrej Nowiny, w której ujawnia się ostateczne zbawcze dzieło Boga i Jego dar zbawienia w śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (Rz 16, 25; 1 Kor 1, 21; 15, 3-5); poprzedza ono szczegółowe nauczanie o Chrystusie oraz chrześcijaństwie. W Septuaginci słowo kerymat ('orędzie') może oznaczać oficjalne obwieszczenie dokonane przez kapłana (Wj 32, 5) albo natchnioną wypowiedź proroka (Iz 61, 1). Ewangelie zawierają to orędzie w sposób szczególny, nastawione są bowiem na głoszenie dobrej nowiny (np. Mk 1, 1, 14).

✨

✨

Kolory liturgiczne

• biały - okres Bożego Narodzenia oraz Zmartwychwstania; święta Pańskie, maryjne, aniołów, świętych (nie męczenników), Wszystkich Świętych, Jana Chrzciciela, Jana Ewangelisty, Nawrócenie św. Pawła oraz Katedry šw. Piotra, msze obrzędowe (jeżeli nie mają własnych kolorów);
• zielony - okres zwykly;
• czerwony - Niedziela Męki Pańskiej, Wielki Piątek, Uroczystość Zesłania Ducha Św., święta Apostołów i Męczenników;
• fioletowy - okres adwentu i wielkiego postu oraz msze za zmarłych;
• czarny - dozwolony w mszach za zmarłych (zależnie od lokalnych zwyczajów);
• różowy - dozwolony w II niedzielę adwentu (Gaudete) oraz IV niedzielę wielkiego postu (Laetare) (zależnie od lokalnych zwyczajów);
• niebieski - święta Maryjne;
• złoty - ważniejsze uroczystości - podkreśla uroczysty charakter liturgii.

✨

Kongregacja Nauki Wiary (Congregatio pro Doctrina Fidei)

Termin kongregacja ma kilka znaczeń:

1. komisja kardynalska przy kurii rzymskiej,
2. katolickie zgromadzenie zakonne, którego członkowie składają tylko śluby proste,
3. ważniejszy zjazd duchownych zakonnych lub diecezjalnych Kościoła katolickiego,
4. grupa klasztorów w obrębie jednego zakonu.

Kongregacji Nauki Wiary jest jedną z dziewięciu kongregacji Kurii Rzymskiej. Jej podstawowym zadaniem jest dbanie o prawowierne głoszenie i obronę wiary katolickiej w całym Kościele. Zajmuje się ona wszystkimi problemami związanymi z doktryny wiary lub moralności. Przeprowadza weryfikację pism teologicznych pod kątem zgodności z wiarą katolicką, weryfikację zgłoszeń dotyczących prywatnych objawień.
Publikuje deklaracje dotyczące konkretnych pytań z zakresu wiary i moralności. Ponadto czuwa nad pracami Papieskiej Komisji Biblijnej i Międzynarodowej Komisji Teologicznej.

✨

✨

Konsekracja

1. Konsekracja za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 144 to uroczysty akt, przez który człowieka lub rzecz w szczególny sposób przeznacza się dla Boga. Ludzi się konsekruje, kiedy przeznacza się ich do czynności świętych, budynki, kiedy się je przeznacza dla kultu, chleb i wino konsekruje się w najważniejszej chwili podczas sprawowania Eucharystii.

2. Konsekracja źródło: ks. prof. Dariusz Kwiatkowski, "Zaczerpnąć ze źródła wody życia. W świecie liturgicznych znaków", Kalisz 2007, Biblioteka Opiekuna Przed Soborem Watykańskim II słowo to odnosiło się do wielu celebracji liturgicznych i miało bardzo szerokie znaczenie. Konsekracją nazywano moment przeistoczenia w czasie Mszy świętej. Przy święceniach kapłańskich mówiono o konsekracji biskupa i prezbitera. Używano tego terminu w liturgii poświęcenia nowego kościoła i ołtarza oraz w przypadku składania wieczystego ślubu dziewictwa.

W odnowionej po Soborze Watykańskim II liturgii pojęcie to zostało zarezerwowane przede wszystkim do Eucharystii. Konsekracją nazywa się moment, w którym chleb przemienia się w Ciało Chrystusa a wina w Jego Krew. Dokonuje się to w czasie wypowiadania słów konsekracji: "Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: To jest bowiem Ciało moje, które za was będzie wydane" oraz "Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: To jest bowiem kielich Krwi mojej nowego i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. To czyńcie na moją pamiątkę". Słowa konsekracji są częścią Modlitwy Eucharystycznej, która jest modlitwą dziękczynienia i  święcenia. Przy słowach konsekracji nie chodzi tylko o proste odczytanie wypowiedzianych przez Chrystusa słów, o informację, opowiadanie, czy historyczne objaśnienie. Chrystus nie polecił opowiadać, podawać relację, lecz czynić. Słowa konsekracji są uobecnieniem zbawczego czynu Chrystusa.

Terminu konsekracja używa się także w przypadku składania wieczystego ślubu dziewictwa. Kobieta składająca ślub dziewictwa staje się konsekrowaną, czyli całkowicie poświęconą Bogu. Konsekracja jest odpowiedzią i działaniem Boga na pozytywną decyzję człowieka, aby żyć w całkowitym oddaniu się Jemu i Kościołowi.

Pojęcie konsekracja zarezerwowane jest dziś tylko dla Eucharystii i osób, a zwłaszcza dla dziewic poświęcających całkowicie swoje życie Bogu. Używa się także tego pojęcia w odniesieniu do oleju krzyżma świętego, który zanim będzie używany w liturgii, musi być konsekrowany podczas Mszy krzyżma świętego, celebrowanej w Wielki Czwartek rano.

✨

Konsekracja kościoła

1. Konsekracja/poświęcenie/dedykacja kościoła za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 61 (łac. dedicatio ecclesiae) - uroczysty obrzęd zastrzeżony dla biskupa lub jego delegata, wskutek którego okreslony budynek zostaje przeznaczony do sprawowania chrześcijańskiego kultu i w ten sposób wskazuje na szczególną obecność Boga i Kościoła w świecie. Na Zachodzie obrzęd ten zazwyczaj obejmuje odprawienie Mszy św. i sprawowanie ceremonii, podczas których budynek zostaje poświęcony, a w ołtarzu umieszcza się relikwie świętych. Na Wschodzie przed sprawowaniem pierwszej Liturgii Eucharystycznej ołtarz kropi się wodą święconą i namaszcza świętymi olejami, tak jak w obrzędach wprowadzania w tajemnice.

2. Poświęcenie — Dedykacja źródło: ks. prof. Dariusz Kwiatkowski, "Zaczerpnąć ze źródła wody życia. W świecie liturgicznych znaków", Kalisz 2007, Biblioteka Opiekuna

Słowa te określają obrzędy kościelne związane z oddaniem do użytku ściśle liturgicznego nowego kościoła lub ołtarza. W roku 1977 została wydana nowa księga liturgiczna zatytułowana "Ordo dedicationis ecclesiae et altaris" (po polsku tytuł księgi brzmi: Obrzędy poświęcenia kościoła i ołtarza), zawierająca uroczyste poświęcenie (dedykowanie, przekazanie) nowo wybudowanego kościoła i ołtarza do celów liturgicznych, czyli do celebracji Eucharystii, innych sakramentów oraz nabożeństw liturgicznych. Łacińskie słowo "dedicatio", które zostało przetłumaczone na język polski jako "poświęcenie", oznacza wyłączenie określonego miejsca od codziennego użytku i oddanie go na własność tylko i wyłącznie Bogu.

Budynki kościelne oddawane były do użytku liturgicznego zawsze w sposób bardzo uroczysty. Najważniejszą częścią obrzędów była i jest Eucharystia. Nowe "Obrzędy" podkreślają, że jest ona najbardziej istotna i jedynie konieczna w poświęceniu kościoła i ołtarza. Pozostałe obrzędy, czyli pokropienie wodą święconą, namaszczenie ścian kościoła i ołtarza, okadzenia i zapalenie świateł są wymownymi symbolami, ukazującymi przeznaczenie i znaczenie kościoła i ołtarza. Modlitwa poświęcenia najpierw sławi Kościół jako nowy Lud Boży i Oblubienicę Chrystusa, a następnie prosi, aby nowy budynek jako miejsce kultu było święte, by stało się domem modlitwy, a ołtarz Stołem Pana oraz miejscem uwielbienia i dziękczynienia.

Obrzęd poświęcenia (dedykacji) kościoła i ołtarza odnosi się do kościołów nowych lub całkowicie odnowionych i zaadaptowanych tylko i wyłącznie do potrzeb kultu Bożego. Natomiast w przypadku kaplicy, prywatnego oratorium, ołtarza przenośnego, czyli niestałego stosuje się tylko obrzęd pobłogosławienia. W tym przypadku miejsce przeznaczone do kultu ma charakter tymczasowy i kiedyś może być zlikwidowane. Właśnie tymczasowość nie pozwala, aby te miejsca i przedmioty poświęcać (dedykować) całkowicie i na zawsze Bogu.

✨

Kontemplacja

Termin kontemplacja pochodzi od łacińskiego słowa contemplatio - 'uważne przyglądanie się', 'oglądanie' i oznacza odmianę modlitwy myślnej, podczas której rozum i wyobraźnia wykazują mniejszą aktywność ("umysł zstępuje do serca"), a wierzący spogląda z miłością na Boga i Boże tajemnice.

Chrześcijańskie doświadczenie kontemplacji rozpoznaje zasadniczo trzy etapy jej rozwoju. Zazwyczaj pierwszym stopniem jest kontemplacja nabyta, będąca skutkiem ludzkiego starania wspartego łaską, zwłaszcza modlitewnego rozmyślania nad rzeczywistościami, które ukazuje wiara, np. historią zbawienia. Jest ona spokojnym, miłosnym oddaniem się Bogu. Drugim etapem rozwoju jest ciemna kontemplacja mistyczna, która jest owocem samego działania Bożego, uwalniającego człowieka od wszystkiego co stworzone. Jest nazywana ciemną, gdyż poprzez nią Bóg odrywa człowieka od naturalnego światła, które czerpał do tej pory ze zmysłów. Punktem dojścia kontemplacji jest realne doświadczenie i poznanie rzeczywistości Bożej, zjednoczenie z życiem samej Trójcy Świętej. Jest to tzw. kontemplacja wlana oznaczająca działanie łaski w wierzącym prowadzące do stanów ekstatycznych. Czasem kontemplację utożsamia się z medytacją chrześcijańską.

✨

Korporał

Termin korporał pochodzi od łacińskiego słowa corpus - 'ciało'. W liturgii jest to biały, kwadratowy obrus, wykonany z tkanin naturalnych, na którym kapłan ustawia patenę z hostiami i kielich z winem. W symbolice odwołuje się do całunu, w który obleczone zostało Ciało Chrystusa po złożeniu do grobu.

Jest symbolem szat Chrystusa, znakiem czystości, ale także oznaką radości i świętowania.

Jest krochmalony í składany do środka na 9 części, aby uchronić cząsteczki Najświętszego Sakramentu przed profanacją.

✨

✨

Kult

Termin kult pochodzi od łacińskiego słowa cultus – 'oddawanie/okazywanie czci'. Oznacza cześć religijną oddawaną Bogu, bóstwom, świętym osobom lub rzeczom lub ogół czynności i obrzędów religijnych będących zewnętrznymi przejawami tej czci, jak też wielki szacunek dla kogoś lub czegoś, oddawanie się czemuś, zamiłowanie do czegoś, kultywowanie, gorliwe uprawianie, rozwijanie czegoś.

W teologii katolickiej odróżnia się oddawanie czci samemu Bogu (latria, adoracja) od kultu świętych (dulia).

✨

▶ L ◀

Latria

Termin latria [łac. latria] pochodzi od greckiego słowa λατρεία (latreia), które oznacza 'adorowanie', 'oddawanie czci'. W teologii katolickiej oraz prawosławnej odnosi się wyłącznie do oddawania czci Trójcy Świętej, Bogu Trójjedynemu oraz obejmuje Eucharystię i adorację Chrystusa obecnego w Najświętszym Sakramencie.

✨

LAUDETUR IESUS/JESUS CHRISTUS!  → Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!
Powitanie katolickie, na które odpowiada się: In saecula saeculorum. Amen. -- Na wieki wieków. Amen.

Lekcjonarz

Termin lekcjonarz [łac. lectionarium 'księga czytań'] pochodzi od łacińskiego słowa lectio – 'wybór', 'czytanie (na głos)', 'lekcja', 'odczyt', 'lektura' i  oznacza księgę liturgiczną, zawierającą całe słowo Boże odczytywane podczas celebracji liturgicznych. W odróżnieniu od ewangeliarza nie zawiera jedynie czytań ewangelicznych i może go zastąpić.
Lekcjonarz składa się z kilku tomów, m.in. lekcjonarza na niedziele i święta oraz lekcjonarza na dni powszednie.

Lekcjonarz został wprowadzony po Soborze Watykańskim II jako osobna księga liturgiczna. Wcześniej czytania znajdowały się w Mszale, tzw. Missale plenum (Mszale pełnym).
Tomy I-V zawierają czytania biblijne, psalmy responsoryjne i aklamacje przed Ewangelią na poszczególne dni okresów liturgicznych. Podzielone są one na cykle: czytania niedzielne w cyklu trzyletnim: A, B, C. Czytania na dni powszednie zebrane są w cykl dwuletni: Rok I i II. W tomie VI umieszczone są czytania na uroczystości, święta oraz wspomnienia świętych. Tom VII zawiera teksty biblijne na msze wotywne, o zmarłych, pogrzebowe, obrzędowe (przy udzielaniu sakramentów). Czytania na msze pogrzebowe zawierają się w tomie VIII jest to tzw. lekcjonarz pogrzebowy.

✨

Lektor

Lektor za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 159-160 [łac. lector 'ten, który (komuś) czyta'] to ten, kto odczytuje Pismo Święte podczas obrzędów kościelnych. Kościoły wschodnie zachowały ten starodawny urząd jako jedno z niższych święceń. W roku 1972, po reformie liturgicznej, w Kościele katolickim utrzymano jako dwie posługi urząd akolity i lektora. Podczas Mszy świętej ludzie świeccy mogą odczytywać Pismo Święte oprócz Ewangelii, która jest zastrzeżona dla duchownych.

Lektor wykonuje lekcje, czyli czytania podczas Mszy Świętej, za wyjątkiem Ewangelii (od IV w.) Może także w procesji nieść lekcjonarz i ewangeliarz, wykonywać modlitwę wiernych. Lektor posiada swoją własną funkcję liturgiczną i wykonuje ją, chociażby obecni byli duchowni wyższych stopni. Może on podawać także intencje modlitwy powszechnej, a także czytać antyfony. Gdy nie ma psalmisty, wówczas lektor może wykonać śpiew między czytaniami.

Kiedyś lektorami byli tylko mężczyźni - z rzadka chłopcy. Byli oni ustanawiani przez biskupa (w Polsce zwyczaj ten gdzieniegdzie zachowano), który udzielał im posługi lektoratu. Dziś lektorat, jako posługę przygotowującą do święceń kapłańskich (od X w.), otrzymuje się na trzecim roku studiów (pierwszym teologii) w okresie Wielkiego Postu, po odprawieniu trzydniowych rekolekcji. Lektor ustanowiony obrzędem ma prawo do święcenia pokarmów. Na urząd lektora należy powoływać osoby nadające się do tej funkcji, zarówno pod względem dykcji, jak i cech moralnych. Lektor musi cechować się dobrą dykcją; artykulacją, właściwą interpretacją tekstów, akcentów logicznych, naturalnością mowy, odpowiednim oddychaniem, modulacją głosu. Lektor, by mógł dobrze wypełniać swe obowiązki, powinien rozbudzać w sobie szczególne umiłowanie Pisma Świętego, przez częste jego czytanie i rozważanie, powinien dzięki temu stawać się coraz doskonalszym uczniem Chrystusa. Strojem lektora jest alba przepasana cingulum.

Motu Proprio "Ministeria Quedam" papieża Pawła VI (15 VIII 1972 r.)

Instrukcja w sprawie posług oraz święceń udzielanych w seminariach duchownych (4 V 1982 r.)

Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (p. 99, 194-198)

✨

Lichtarz

Słowo lichtarz [z niem. Leuchter, m] oznacza stojący świecznik dla jednej świecy, podstawkę do jej osadzania.

✨

Liturgia

Termin liturgia za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 162 pochodzi od greckiego słowa λειτουργία (lituria), od λαός (laos) - 'lud' i ἔργον (ergon) - 'praca', które oznacza 'czyn społeczny', 'posługę publiczną'. W Nowym Testamencie wyraz ten oznacza działalność kapłańską podczas sprawowania kultu. W szerszym znaczeniu wyraża on także czynności związane z posługiwaniem chrześcijańskim. W chrześcijaństwie bizantyjskim od wieku IX terminem tym oznaczano wspólnotowe sprawowanie kultu, przede wszystkim podczas Liturgii Eucharystycznej albo Mszy św. W Kościele rzymskim pierwotnie te wszystkie czynności określano jako Officia Divina (łac. Służba Boża), ale od wieku XVI przyjęto termin bizantyński ^[1].

Liturgia Mszy św. ma dwie części: Liturgię Słowa i Liturgię Eucharystyczną.

[1] Nazwy liturgii na Zachodzie, ks. Marian Pisarzak MIC

✨

Liturgia Słowa

Termin Liturgia Słowa za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 163 oznacza pierwszą część katolickiej Mszy św. poprzedzającą Liturgię Eucharystyczną i składającą się z modlitw wstępnych współnoty zebranej w celu sprawowania czynności kultowych oraz z czytań Pisma Świętego, przy czym ostatnie czytanie jest zawsze fragmentem Ewangelii i po nim powinna następować homilia; w niektóre dni po Ewangelii lub homilii odmawia się wyznanie wiary i modlitwę wiernych.

Msza święta - Przewodnik w obrazach

Przedmioty liturgiczne - Przewodnik w obrazach

✨

Liturgia Eucharystyczna

Termin Liturgia Eucharystyczna za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 163 oznacza drugą część katolickiej Mszy św. następującą po Liturgii Słowa i polegającą na ofiarowaniu chleba i wina, które po przeistoczeniu stają się Ciałem i Krwią Chrystusa. Sprowawanie tej liturgii uobecnia śmierć ofiarną i zmartwychwstanie Chrystusa, a kończy się uczestnictwem w ofiarnym Posiłku podczas Komunii św.

✨

Liturgia Godzin

Termin Liturgia Godzin za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 163 oznacza oficjalne sprawowanie kultu wspólnotowego, który odbywa się w różnych porach dnia i nocy, a polega na odczytywaniu i słuchaniu fragmentów Pisma Świętego (albo innych źródeł) i wspólnym recytowaniu lub śpiewaniu psalmów lub innych modlitw. Uczestnicy oddaja chwałę Bogu, wypełniają kapłańskie obowiązki Chrystusa i wstawiają się za całym światem, wypraszając dla niego zbawienie.

Obowiązek sprawowania Liturgii Godzin w całości (lub w odpowiedniej części) mają osoby, które przyjęły święcenia (diakoni, prezbiterzy, biskupi) albo złożyły śluby wieczyste (zakonnicy i siostry zakonne) i ich instytuty je do tego zobowiązują. Duchowni rzymskokatoliccy są zobowiązani prawem kanonicznym (kanon 1174) do codziennego odmawiania wszystkich godzin kanonicznych (Modlitwy w ciągu dnia – albo wszystkich trzech, albo jednej). Pozostali wierni nie muszą jej sprawować, ale mają do tego prawo i jest to gorąco zalecane. Liturgia godzin jest "uzupełnieniem" Mszy św. na wszystkie godziny dnia – przygotowanie do niej lub jej owocne "przedłużenie".

Trzon liturgii godzin stanowią psalmy. Psalmodia ma cykl 4-tygodniowy. Wraz z antyfonami i fragmentami Pisma Świętego, dzieł Ojców Kościoła i dokumentów Magisterium Kościoła tworzy tzw. "rytmy modlitwy liturgii godzin w ciągu dnia" (godziny kanoniczne). Układ liturgii godzin jest następujący:

• Wezwanie (Invitatorium) odmawiane na rozpoczęcie modlitwy liturgicznej w danym dniu, zawsze poprzedzające pierwszą modlitwę dnia, którą może być jutrznia lub godzina czytań;
• Godzina Czytań (Officium lectionis) odmawiana dawniej łącznie z Laudes po Completorium lub nocą i zwana potocznie Jutrznią, a obecnie o dowolnej porze;
• Jutrznia (Laudes matutinae) odmawiana niegdyś łącznie z Matutinum nocą, a obecnie rano w miejsce Prymy (Prima);
• Modlitwa w ciągu dnia (hymn, psalmodia, krótkie czytanie biblijne, werset, oracja) – ma 3 warianty, w zależności od pory odmawiania:
  • przedpołudniowa Tertia (godzina trzecia według rachuby żydowskiej, stąd zwana tercją);
  • południowa Sexta (godzina szósta według rachuby żydowskiej, stąd zwana sekstą);
  • popołudniowa Nona (godzina dziewiąta według rachuby żydowskiej, stąd zwana noną).
• Nieszpory (Vesperae) odmawiane wieczorem, kiedyś łącznie z Completorium, tradycyjnie o zachodzie słońca, zbudowane są podobnie jak Jutrznia. W wigilię niedziel i uroczystości celebruje się już tzw. I Nieszpory z danej niedzieli (uroczystości), zgodnie ze starożytną tradycją, według której niedziele i uroczystości rozpoczynają się wieczorem dnia poprzedzającego;
• Kompleta (Completorium), odmawiana bezpośrednio przed snem.

Internetowa Liturgia Godzin

✨

▶ M ◀

Maranatha

To zwrot aramejski występujący w 1 Kor 16, 22. Może - zależnie od zapisu - oznaczać: maranatha - O Panie przyjdź! lub maran-atha - Pan przyszedł (i jest wśród nas).

✨

MEMENTO MORI → Pamiętaj o śmierci

✨

Metanoja

Termin metanoja pochodzi od greckiego słowa μετάνοια (metanoia) i oznacza — w duchu intelektualizmu etycznego właściwego myśli greckiej — przemianę umysłową; w Nowym Testamencie i teologii chrześcijańskiej jest jednak używany w sensie bliższym hebrajskiemu terminowi teszuwa [‘nawrócenie’], oznaczając zarówno zmianę samorozumienia i myślenia jednostki, jak i jej postępowania; w kontekście chrześcijańskich praktyk kultowych metanoja oznacza także pokutę i skruchę.

Metanoia za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 176-177 (zmiana sposobu myślenia) - jak wyraz biblijny - oznacza taką skruchę albo całkowitą przemianę serca, która powoduje, że człowiek zupełnie odwraca się od grzechu, żeby służyć Bogu żywemu.

✨

Mistyka

Termin mistyka pochodzi od greckiego słowa μυστικός (mystikos), które samo pochodzi od μύω (myo) - zamykać, zaciskać wargi (zamykać usta) i oznacza szczególnie głębokie przeżycie zjednoczenia z Bogiem i poznanie rzeczywistości Bożej, darowane zupełnie swobodnie przez Boga. Przeżycia mistyczne, którym mogą towarzyszyć zjawiska takie jak: ekstaza, widzenia i inne podobne fenomeny, zazwyczaj są poprzedzone gruntownym uprawianiem kontemplacji i ascezy. Autentyczna mistyka jest zawsze źródłem wielkodusznej miłości do bliźnich i zdaje się być częsta wśród chrześcijan oddanych modlitwie i uczulonych na obecność Boga w ich życiu.

✨

Motu proprio

Termin motu proprio [łac. 'z własnej woli', 'z własnej inicjatywy'] oznacza osobisty list napisany przez papieża do całego Kościoła, do Kościoła lokalnego lub do jakiejś szczególnej grupy wiernych, mający charakter dekretu. Prawa ustanowione przez taki dokument są niezależne od okoliczności zewnętrznych (niewymuszone przez nie), natomiast udzielone przywileje i dyspensy są ważne nawet wtedy, gdy nie zgadzają się z innymi przepisamu prawa kanonicznego czy przywilejami.

✨

▶ N ◀

Nawrócenie

Nawrócenie [ od gr. ἐπιστρέφω (epistrefó) - 'zawracać', 'odwracać się'] oznacza radykalny duchowy zwrot od upodobania w grzechu do Boga, połączony z zawierzeniem Jego miłości. Ubogaca on osobową integralność człowieka, co objawia się w pozytywnej postawie człowieka, w jego działaniu, myśleniu i wartościowaniu. Nawrócenie jest konieczne, żeby wejść do królestwa Bożego (Mk 1, 15; Mt 4, 17).

Określane bywa ono także za: praca zbiorowa pod redakcją ks. Marka Chmielewskiego, „Leksykon duchowości katolickiej”, Wydawnictwo „M”, Lublin-Kraków 2002, str. 567-569 terminem gr. metanoia, zwłaszcza wtedy, gdy proces ten dotyczy najgłębszych pokładów psychiki człowieka, przemiany serca człowieka (Ez 11, 19; 36, 26), jego sumienia i systemu wartości.

W teologii duchowości wyróżnia się trzy stopnie nawrócenia, odpowiadające trzem drogom życia duchowego:

1. na drodze oczyszczenia początkujących, nawrócenie ma charakter moralny (tzw. pierwsze nawrócenie). Polega przede wszystkim na odwróceniu się od grzechu;
2. na drodze oświecenia postępujących, nawrócenie przybiera charakter duchowy (tzw. drugie nawrócenie). Przejawia się w postawie przylgnięcia do Chrystusa (Mt 18, 3; Łk 22, 24-32. Implikuje zdecydowany zwrot ku Bogu, u podstaw którego leży akt wiary, skruchy,i nadziei;
3. na drodze zjednoczenia doskonałych, ma charakter mistyczny (tzw. nawrócenie mistyczne lub trzecie nawrócenie), które w istocie jest radykalnym wyborem Chrystusa, aż do całkowitego upodobnienia się do Niego (chrystoformizacja), łącznie z gotowością do ofiary z życia (Ga 2, 20).

✨

Neokatechumenat

To ruch świeckich w Kościele katolickim, zainicjowany w latach 60. XX w. w Hiszpanii przez Francisco (Kiko) Argüello oraz Carmen Hernández, mający na celu pogłębienie wiary dorosłych poprzez ponowne przejście etapów katechumenatu oraz podjęcie stałej formacji religijnej.

Celem neokatechumatu za: Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 201 jest udzielanie chrześcijanom ochrzczonym pomocy w ponownym odkrywaniu tego, co rzeczywiście za sobą pociąga wiara i chrzest. Ta "droga", prowadząca ochrzczonych w ślad za sposobami stosowanymi przez katechumenat wczesnego Kościoła, ponownie wprowadza wierzących w życie chrześcijańskie, a celem jej jest albo ponowna ewangelizacja krajów tradycyjnie chrześcijańskich, albo pomoc w głębszym zakorzenieniu się Ewangelii na terenach świeżo nawróconych.

Ludzie świeccy, kapłani i rodziny ukształtowane przez neokatechumenat wyruszają jako wędrowni misjonarze do wszystkich części świata. W roku 1987 otwarto w Rzymie duże seminaroium diecezjalne ("Redemptoris Mater") dla członków neokatechumatu mających powołanie kapłańskie.

✨

▶ O ◀

Odpusty

Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 992) i Katechizm Kościoła Katolickiego (n. 1471) definiują odpust następująco: Odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzone już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chrystusa i świętych

Rozróżnia się odpusty cząstkowe i zupełne (zależnie od tego, w jakim stopniu uwalniają nas od kary doczesnej). Odpusty te może zyskiwać każdy ochrzczony po spełnieniu odpowiednich warunków dla siebie lub ofiarowywać je za zmarłych.

Konstytucja apostolska INDULGENTIARUM DOCTRINA - O odpustach

"Skarb, który trzeba odkryć ponownie", ks. prał. Dario Rezza

Odpusty w Kościele

"Odpusty – co to właściwie jest?", o. Tomasz Wytrwał OP

✨

Odpust Porcjunkuli

Odpust zupełny Porcjunkuli^notka Odpust ma związek z kościołem Matki Bożej Anielskiej pod Asyżem. Według podania, była to pierwotnie kapliczka ufundowana w VI w. (2 km na południe od Asyżu) przez pielgrzymów wracających z Ziemi Świętej. Mieli oni przywieźć grudkę ziemi z grobu Matki Bożej. Za czasów św. Franciszka kapliczka ta miała już nazwę Matki Bożej Anielskiej. Była ona wówczas w stanie ruiny, dlatego też św. "Biedaczyna" z Asyżu w zimie 1207/1208 r. odbudował ją i tam zamieszkał. Wkrótce przyłączyli się do niego towarzysze. Nie jest wykluczone, że on sam nadał jej nazwę Matki Bożej Anielskiej, bo jak głosi legenda, słyszano często nad kapliczką głosy anielskie. W tym czasie kapliczka wraz z przyległą posesją stanowiła jeszcze własność benedyktynów z pobliskiej góry Subasio, jednak wkrótce (1211 r.) odstąpili ją św. Franciszkowi i jego współbraciom, którzy wybudowali sobie tam ubogie szałasy - domy. W kilka lat później, dokładnie 2 sierpnia 1216 r., miało miejsce uroczyste poświęcenie (konsekracja) kapliczki-kościółka.

W tym też czasie funkcjonowała w stosunku do ww. kościółka druga nazwa - Porcjunkula, być może również wprowadzona przez św. Franciszka. Etymologicznie oznacza ona tyle, co kawałeczek, drobna część. Prawdopodobnie nawiązywała ona do bardzo małych rozmiarów kościółka i przyległego terenu. Tak więc Porcjunkula stała się macierzystym domem zakonu św. Franciszka.

Dwieście lat później - w roku 1415 św. Bernardyn ze Sieny osadził tu swoich synów duchowych - obserwantów, którzy wystawili tu spory klasztor wraz z okazałym kościołem. W latach 1569-1678 wybudowano świątynię, w środku której znajduje się w stanie surowym zachowany pierwotny kościółek-kapliczka Porcjunkula. Przy końcu bocznej nazwy jest cela, w której mieszkał i  dokonał życia św. Franciszek. 11 kwietnia 1909 r. papież Pius X podniósł kościół Matki Bożej Anielskiej w Asyżu do godności Bazyliki patriarchalnej i papieskiej. wiąże się z podaniem, według którego Matka Boża, ukazując się św. Franciszkowi w otoczeniu aniołów, miała powiedzieć, że w zamian za jego gorliwość w staraniach o zbawienie dusz, może on poprosić o łaskę, jaką zechce. Św. Franciszek prosił, aby wszyscy, po odbytej ze skruchą spowiedzi i po nawiedzeniu kaplicy Porcjunkuli, mogli otrzymać odpust zupełny i przebaczenie wszystkich grzechów.

Początkowo odpust zupełny Porcjunkuli można było uzyskać 2 sierpnia wyłącznie w kościele Matki Bożej Anielskiej w Asyżu. Od XIV wieku papieże zaczęli przyznawać go także poszczególnym kościołom franciszkańskim. W roku 1847 odpust, decyzją papieża Piusa IX, można było uzyskać we wszystkich kościołach parafialnych i innych, przy których istnieje III Zakon św. Franciszka. W 1911 roku papież Pius X rozszerzył przywilej na wszystkie kościoły.

Aby uzyskać odpust zupełny Porcjunkuli należy: pobożnie nawiedzić kościół, odmówić w nim Modlitwę Pańską oraz Wyznanie Wiary, przystąpić do spowiedzi świętej, przyjąć Komunię świętą, pomodlić się w intencjach Ojca Świętego, wykluczyć przywiązanie do jakiegokolwiek grzechu.

✨

Ojcowie Kościoła

Ojcowie Kościoła (łac. Patres Ecclesiae) – to zgodnie z definicją Wincentego z Lerynu, zmarłego w połowie V wieku, pewni wcześni pisarze chrześcijańscy piszący w języku greckim, łacińskim, syryjskim i ormiańskim, którzy zachowując jedność wiary i wspólnotę z Kościołem byli w swoim czasie i swoim miejscu godnymi zaufania nauczycielami Kościoła.

Ojcowie Kościoła winni spełniać następujące kryteria oficjalnie ustanowione przez Kościół: prawowierna nauka, świętość życia, aprobata Kościoła, życie i działalność w czasach "Ojców", tj. w okresie, który w Kościele na Zachodzie kończy się wraz ze śmiercią św. Izydora z Sewilli (ok. 560-636), a Kościele na Wschodzie - św. Jana Damasceńskiego (ok. 675-ok. 749).

W  punkcie 43 "Instrukcji na temat studium ojców Kościoła w formacji kapłańskiej" (10 XI 1989 r.) Kongregacji ds. Wychowania Katolickego napisano o ojcach Kościoła: ...stali się – nawet jeśli każdy w bardzo różny sposób i w różnym stopniu – klasykami kultury chrześcijańskiej, która ufundowana i zbudowana przez nich, nosi na zawsze niezatarty znak ich ojcostwa.

Autorytet ojców Kościoła ma szczególny charakter, kiedy istnieje między nimi zgodność, bowiem wtedy można ich uważać za świadków i pośredników nauki Kościoła. To jest decydujące przy rozstrzyganiu sporów teologicznych.

Doktryna starożytnych i wczesnośredniowiecznych ojców Kościoła, a także dział teologii zajmujący się ich nauczaniem, nazywa się patrystyką.

✨

Orant

Orant, orantka (łac. orans od orare - 'modlić się') – w sztukach plastycznych przedstawienie stojącej postaci w pozie modlitewnej (frontalnie, ze wzniesionymi do góry rękami) symbolizującej duszę zbawioną. Wyobrażenia oranta były szczególnie popularne w sztuce wczesnochrześcijańskiej (malarstwo katakumbowe) i bizantyjskiej.

Przeciwieństwem pozy oranta jest gisant.

✨

▶ P ◀

Panis angelicus

Panis angelicus - po polsku: 'Chleb anielski' - to pierwsze pierwsze słowa przedostatniej strofy ^notka Panis angelicus fit panis hominum;
Dat panis coelicus figuris terminum;
O res mirabilis: manducat Dominum
pauper, servus et humilis.

Chleb anielski Tłumaczenie Leopolda Staffa człowieczym staje;
I kres obrazom dawnym zadaje,
Nędzarz-sługa cudu doznaje:
Swojego Pana spożywa. hymnu "Sacris solemniis" ('Z dniem świętym'), napisanego w XIII w. przez św. Tomasza z Akwinu na uroczystość Bożego Ciała, który stanowi tekst modlitw we Mszy świętej i Liturgii Godzin w tym dniu.

Strofa "Panis angelicus" była niejednokrotnie traktowana przez kompozytorów oddzielnie od "Sacris solemniis", jak osobny hymn. Najbardziej popularną aranżację muzyczną na tenor, organy, harfę, wiolonczelę i kontrabas stworzył w 1872 roku César Franck, który później przepisał ją na tenor, chór oraz orkiestrę i wkomponował ją do swojej mszy "Messe à troi voix" Opus 12.

"Panis angelicus", br. Alessandro Brustenghi, (nagranie wideo, 3:16

"Panis angelicus", Luciano Pavarotti, (nagranie wideo, 3:59

"Panis angelicus", Luciano Pavarotti i Sting, (nagranie wideo, 4:03

"Panis angelicus", Andrea Bocelli, (nagranie wideo, 3:39

"Panis angelicus", André Rieu i Mirusia Louwerse, (nagranie wideo, 4:45

✨

Parament

Parament - od łacińskiego słowa paramentum, zwykle w l.mn. paramenty, oznacza szaty kościelne, przybory mszalne i ozdoby ołtarza.

✨

Paruzja

Termin paruzja pochodzi od greckiego słowa παρουσία (parousia) - 'obecność', 'przyjście', 'pojawienie się' i w najdawniejszych dokumentach chrześcijańskich oznacza powrót Chrystusa w chwale przy końcu dziejów, na końcu świata, jako triumfatora nad złem, wskrzesiciela umarłych i sędziego świata (sąd ostateczny nad żywymi i umarłymi).

✨

Perykopa

Termin perykopa pochodzi od greckiego słowa περικοπή (perikopḗ) - 'odcięcie', 'odcinek' i oznacza:

1. w liturgii katolickiej: fragment Biblii czytany i objaśniany podczas mszy oraz innych nabożeństw,
2. fragment Biblii rozwijający określony temat.

Perykopa - w znaczeniu szerszym - to każdy fragment tekstu biblijnego wydzielony przez śródtytuł lub akapit. Podział na perykopy był już stosowany w liturgii synagogalnej, a w odniesieniu do Nowego Testamentu — w wielu starożytnych rękopisach. Zbiór perykop z różnych ksiąg biblijnych, ułożonych w porządku czytań na cały rok liturgiczny, nazywa się lekcjonarzem.

✨

Pneumatofora

Termin pneumatofora pochodzi od greckiego słowa πνεύμα (pneuma) - 'duch', 'tchnienie'. Odnosi się on do wyobrażenia (ikony) Matki Bożej niosącej Ducha Świętego [gr. τὸ ἅγιον Πνεύμα (to hagion Pneuma) lub τό Πνεύμα τό Άγιον (to Pneuma to hagion), łac. Spiritus Sanctus - 'Duch Święty']. Inne nazwy to: Przepełniona Duchem Świętym, Pełna Ducha, Oblubienica Ducha Świętego.

✨

Pneumatologia

Termin pneumatologia [gr. πνεύμα (pneuma) - 'duch' + λογος (logos) - 'nauka'] - nauka o Duchu Świętym, Jego osobie, naturze i działaniu, teologia Ducha Świętego - dział teologii dogmatycznej.

✨

Pontifex Maximus

Pontifex Maximus za: Peter Seewald, "Benedykt XVI. Ostatnie rozmowy", Dom Wydawniczy RAFAEL, Kraków 2016, str. 16 [łac. 'Najwyższy Kapłan'; dosłownie: 'Najwyższy Budowniczy Mostów'] - najwyższy w hierarchii kapłan w starozytnym Rzymie, przełożony Kolegium Kapłańskiego, tzw. pontyfików. Od V w. za sprawą papieża Leona I (440-461) tytułem tym zaczęto określać biskupów Rzymu. Pomimo tego, że tytuł ten stał się powszechny i pojawiał się w inskrypcjach na budynkach, monumentach i monetach, w Watykanie nigdy nie został włączony do oficjalnej tytulatury papieży [Annuario Pontificio (Rocznik Papieski) jako czwarty oficjalny tutuł papieży podaje: Summus Pontifex Ecclesiae Universalis].

✨

✨

Psalm

Termin psalm pochodzi od greckiego słowa ψαλμός (psalmós) i oznacza religijną pieśn hebrajską za: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Wydawnictwo PWN, tom 9, Warszawa 1967, str. 578-579, rodzaj śpiewanej modlitwy, wywodzący się ze Starego Testamentu. Dochowany zbiór psalmów składa się ze 150 utworów, które powstawały prawdopodobnie od XI do II p.n.Chr. Są wśród nich hymny pochwalne - sławiące Boga, pieśni diękczynne, królewskie - zawierające życzenia i modlitwy króla, błagalne, pokutne, żałobne, prorocze. Autorstwo znacznej części psalmów tradycja biblijna przypisuje królowi Dawidowi (stąd nazwa Psałterz Dawida).

Grecki przekład psalmów powstał w III-II w. p.n.Chr. w ramach greckiego przekładu Biblii hebrajskiej (Starego Testamentu) Septuaginty, a ustalony został ostatecznie przez Orygenesa z Aleksandrii. Tekst łaciński, w wersji św. Hieronima Psalterium Gallicanum, został przyjęty przez Kościół i włączony do łacińskiego przekładu Biblii (Starego i Noego Testamentu) Wulgaty.

✨

Psalmodia

Termin psalmodia [od greckiego słowa ψαλμωδία (psalmōidíā)] oznacza zarówno śpiewanie psalmów i melodię śpewanwgo psalmu. W ramach każdej godziny kanonicznej przewidziany jest cykl odśpiewywanych psalmów, który wykonywany jest według ustalonych wzorów - tonacji psalmu - pomiędzy hymnem a czytaniem. Psalmodia może również oznaczać zbiór utworów religijno-dydaktycznych wzorowanych na psalmach biblijnych, np. Psalmodia polska Wespazjana Kochowskiego.

✨

Psałterz

Termin psałterz [od greckiego słowa ψαλτήριο (psaltírio)] to zbiór 150 psalmów, w judaizmie i chrześcijaństwie służący za modlitewnik; w liturgii Kościoła katolickiego psałterz ułożony w cykl tygodniowy stanowi część godzin kanonicznych, a poszczególne psalmy lub ich części wchodzą w skład tekstów mszalnych i róznych nabożeństw.

✨

▶ Q ◀

QUŌ VĀDIS, DOMINE? → Dokąd idziesz Panie?

✨

▶ R ◀

REGINA SINE LABE CONCEPTA! → Królowo bez grzechu poczęta!

REGINA SINE LABE ORIGINALI CONCEPTA ORA PRO NOBIS!, REGINA SINE LABE ORIGINALI CONCEPTA O.P.N.! → Królowo bez grzechu pierworodnego poczęta, módl się za nami!, Królowo bez zmazy pierworodnej poczęta, módl się za nami!, Królowo Niepokalana. módl się za nami!.

REQUIESCAT IN PACE! (R.I.P./RIP) → Niech spoczywa w pokoju!

RÉQUIEM ÆTÉRNAM → Wieczne odpoczywanie

✨

Rękopisy z Qumran

W 1947 roku w grotach niedaleko ruin Qumran - starożytnej osady położonej w odległości jednego kilometra na północny zachód od brzegu Morza Martwego, na Pustyni Judzkiej, na Zachodnim Brzegu, beduiński pasterz znalazł zbiór starożytnych dokumentów spisanych po hebrajsku, aramejsku i grecku.

Prowadzone od tamtego czasu badania archeologiczne zaowocowały odnalezieniem kilkuset rękopisów (datuje się je na okres od III wieku p.n.Chr., po I wiek po n.Chr.), w tym 233 manuskryptów biblijnych zawierających całe księgi lub ustępy Starego Testamentu, głównie z Księgi Psalmów, Księgi Powtórzonego Prawa i Księgi Izajasza.

✨

Rok liturgiczny

W ciągu cyklu rocznego Kościół wspomina całe misterium Chrystusa, od Wcielenia aż do dnia Zesłania Ducha Świętego i do oczekiwania na przyjście Pańskie.

Rok liturgiczny rozpoczyna się pierwszą niedzielą Adwentu i jest podzielony na okresy:

• Okres Adwentu trwa od I Nieszporów 1. niedzieli Adwentu do Nony Wigilii Bożego Narodzenia włącznie.
• Okres Wcielenia (tempus natalicium) trwa od I Nieszporów Bożego Narodzenia do dnia 13 stycznia włącznie. Ten okres obejmuje:
  • Okres Bożego Narodzenia (tempus Nativitatis), który trwa od I Nieszporów Bożego Narodzenia aż do Nony dnia 5 stycznia włącznie;
  • Okres Objawienia (tempus Epiphaniae), który trwa od I Nieszporów Objawienia Pańskiego aż do dnia 13 stycznia włącznie.
• Okres w ciągu roku po Objawieniu (tempus per annum post Epiphaniam), trwa od 14 stycznia aż do Nony soboty przed niedzielą Siedemdziesiątnicy;
• Okres Siedemdziesiątnicy (tempus Septuagesimae) trwa od I Nieszporów niedzieli Siedemdziesiątnicy aż do Komplety wtorku po Pięćdziesiątnicy.
• Okres Wielkopostny (tempus quadragesimale) trwa od Jutrzni Środy Popielcowej aż do Mszy Wigilii Wielkanocnej wyłącznie. Ten okres obejmuje:
  • Okres Wielkiego Postu (tempus Quadragesimae), który trwa od Jutrzni Środy Popielcowej aż do Nony soboty przed 1. niedzielą Męki Pańskiej włącznie;
  • Okres Męki Pańskiej (tempus Passionis), który trwa od I Nieszporów 1. Niedzieli Męki Pańskiej aż do Mszy Wigilii Wielkanocnej wyłącznie. Tydzień od 2. Niedzieli Męki Pańskiej, czyli Palmowej, aż do Wielkiej Soboty włącznie nazywa się Wielkim Tygodniem (Hebdomada sancta); natomiast trzy ostatnie dni tego tygodnia noszą nazwę Trzech Dni Świętych (Triduum Sacrum).
• Okres wielkanocny (tempus paschale), trwa od początku Mszy Wigilii Wielkanocnej aż do Nony soboty w oktawie Zesłania Ducha Świętego włącznie. Ten okres obejmuje:
  • Okres Zmartwychwstania (tempus Paschatis), który trwa od początku Mszy Wigilii Wielkanocnej aż do Nocy Wigilii Wniebowstąpienia Pańskiego włącznie;
  • Okres Wniebowstąpienia (tempus Ascensionis), który trwa od I Nieszporów Wniebowstąpienia Pańskiego aż do Nony Wigilii Zesłania Ducha Świętego włącznie;
  • Oktawę Zesłania Ducha Świętego (octava Pentecostes), która trwa od Mszy wigilii Zesłania Ducha Świętego aż do Nony następnej soboty włącznie.
• Okres w ciągu roku po Zesłaniu Ducha Świętego (tempus per annum post Pentecosten), który trwa od I Nieszporów święta Trójcy Przenajświętszej, to jest 1. Niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego, aż do Nony soboty przed 1. Niedzielą Adwentu włącznie.

Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza - rozdział I Rok Liturgiczny

"Rok liturgiczny i święta nakazane", ks. prof. UAM dr hab. Dariusz Kwiatkowski

✨

Roraty

Przez okres czterech tygodni Adwentu, czyli oczekiwania na narodziny Pana Jezusa, w naszych kościołach odprawiane są Msze Święte zwane roratami. Nazwa ta pochodzi od pierwszych słów pieśni na wejście: Rorate coeli, desuper, czyli Niebiosa, spuśćcie rosę. Jest to Msza wotywna sprawowana ku czci Najświętszej Maryi Panny. Symbolem obecności Matki Bożej podczas Mszy Świętej jest zapalona przy ołtarzu biała świeca z niebieską wstążką, czyli tzw. roratka. Roraty zwyczajowo odprawiane są wcześnie rano, ale są też świątynie, gdzie można w nich uczestniczyć wieczorem.

Msza roratnia rozpoczyna się w ciemności, którą rozświetlają jedynie światła niesionych w procesji wejścia lampionów, które – zgodnie z przekazem płynącym z Przypowieści o pannach roztropnych i nierozsądnych (Mt 25) – stanowią symbol czuwania oraz oczekiwania na przyjście Zbawiciela.

✨

Ryba

Ryba to jeden z najstarszych symboli chrześcijaństwa. Dla pierwszych wierzących w Chrystusa była symbolem Założyciela Kościoła. Greckie słowo ιχθύς (Ichthýs) - ryba to jeden z najsłynniejszych akronimów/akrostychów, tj. słów, z których pierwszych liter można utworzyć ukryte w nich hasło - greckie: Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σώτηρ (Iesous Xristos Theou Yios Soter) - Jezus Chrystus Syn Boży Zbawiciel.

W starożytności, kiedy chrześcijanie byli prześladowani, wykorzystywali oni rybę jako swój znakiem rozpoznawczy, gdyż poganie nie znali go. W razie spotkania z nieznajomym chrześcijan rysował swoją stopą, laską lub kijem na ziemi jedną połowę ryby. Gdy rozmówca był również chrześcijaninem, dorysowywał drugą połowę ryby.

Ryba wyobrażała Chrystusa na ubiorach, wazach, rzeźbach, ornamentach, nagrobkach i symbolizowała Eucharystię na malowidłach w rzymskich katakumbach, zwłaszcza od początku II w. do połowy IV w. O tym chrześcijańskim symbolu wspomina też Henryk Sienkiewicz w powieści Quo vadis. Grecki oszust, filozof i wróżbita Chilon Chilonides w rozmowie z Winicjuszem i Petroniuszem nazywa ją "godłem chrześcijan".

✨

▶ S ◀

Sekwencja

Sekwencja – w chrześcijaństwie rodzaj religijnej kompozycji wokalnej zbliżonej do hymnu, popularnej w średniowieczu, której tekst, niepochodzący z Biblii, układano po łacinie. Sekwencje wykonuje się unisono, obecnie przed Alleluja (Aklamacją przed Ewangelią), w Polsce najczęściej w polskim przekładzie.

Cechą charakterystyczną budowy sekwencji jest sukcesywne powtarzanie melodii kolejnych wersów. W praktyce najczęściej po dwa kolejne wersy miały taką samą melodię. Sekwencje należy zawsze śpiewać, a nie recytować, bowiem sekwencja to pieśń, a jeżeli nie śpiewa się jej, to wówczas się jej nie recytuje. Jeżeli z jakiejś uzasadnionej przyczyny sekwencja nie może zostać odśpiewana, należy ją opuścić – nawet wtedy, gdy jest obowiązkowa. W czasie wykonywania sekwencji obowiązuje postawa siedząca. Sekwencję przed Alleluja śpiewa zespół śpiewaczy lub kantor lub może ją wykonać siedząc całe zgromadzenie.

We współczesnej liturgii (nadzwyczajna forma rytu rzymskiego) sekwencje wykonuje się obowiązkowo podczas dwóch uroczystości w roku: 1. sekwencję Victimae Paschali Laudes (Niech w święto radosne Paschalnej Ofiary) w Niedzielę Zmartwychwstania oraz 2. sekwencję Veni Sancte Spiritus (Przybądź Duchu Święty) w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Dopuszcza się wykonanie według uznania sekwencji Victimae Paschali Laudes w oktawie Wielkiej Nocy, Lauda Sion Salvatorem (Chwal Syjonie Zbawiciela), w całości albo od słów Ecce Panis, w Boże Ciało oraz Stabat Mater) (Stała Matka), całą albo od słów Sancte Mater, istud agas.

Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, przepisy obowiązujące od dnia 25 lutego 2004 r.

Pytanie o sekwencje w liturgii

Instrukcja o muzyce kościelnej z 2017 r.,

✨

Sigla biblijne

Sigla biblijne [l. poj. siglum, od łac. singlae litterae - 'pojedyncze litery'] to system symboli literowych lub literowo-cyfrowych, które wskazują określone miejsce w tekście przez podanie w skróconej formie nazwy księgi, rozdziału i wiersza (wierszy).

Sigla boblijne,

Jak cytować Pismo Święte

✨

Sigla zakonne

Sigla zakonne [l. poj. siglum, od łac. singlae litterae - 'pojedyncze litery'] to skróty nazw zakonów i zgromadzeń zakonnych, pierwotnie pochodzące od ich nazw łacińskich, obecnie także od nazw w językach narodowych. Jako pierwsi siglów zaczęli używać w XIV wieku benedyktyni (skrót: OSB - Ordo Sancti Benedicti - Zakon św. Benedykta) oraz franciszkanie (skrót: OFM - Ordo Fratrum Minorum - Zakon Braci Mniejszych)

Sigla męskich zakonów, zgromadzeń i wspólnot katolickich

Sigla żeńskich zakonów, zgromadzeń i wspólnot katolickich

✨

Suche Dni

Suche Dni to starożytna praktyka postna. Najstarsza wzmianka o czterech postach sezonowych znana jest z pism żyjącego w IV wieku Filastriusza, biskupa Brescii. Nie obowiązują w obecnej dyscyplinie postnej.

Suche Dni od początku były okresem wzmożonej pokuty, postu, jałmużny i modlitwy. Mają służyć duchowej odnowie wiernych.

Dokładne daty Suchych Dni są zmienne i zależą od obchodów Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Wyznacza się je jednak według określonych zasad. Obchodzone są kolejno: po I niedzieli Wielkiego Postu, po uroczystości Zesłania Ducha Świętego, po święcie Podwyższenia Krzyża oraz po III niedzieli Adwentu, zwanej Gaudete (wg niektórych wersji jest to po wspomnieniu św. Łucji, przypadającym 13 grudnia).

Za każdym razem Suche Dni obchodzone są przez trzy dni tygodnia: w środę, w piątek oraz w sobotę. Taki akurat wybór związany jest upamiętnieniem wydarzeń z Męki Chrystusa. Środa to dzień przygotowujący nadejście nieuchronnego. Tego właśnie dnia Judasz zdradził Zbawiciela, a przywódcy ludu odbyli naradę przeciwko Jezusowi, postanawiając go zgładzić. Piątek to dzień ukrzyżowania i śmierci Pana Jezusa. W sobotę ciało Jezusa spoczywało w grobie. Czwartek w tradycji chrześcijańskiej to dzień ustanowienia Najświętszej Ofiary i nigdy nie był obchodzony jako dzień pokutny. Będąc wspomnieniem darów, jakim jest kapłaństwo i Eucharystia, został wyłączony z obchodów Suchych Dni.

Zgodnie ze starą dyscypliną, wszystkie Suche Dni były obchodzone jako dni modlitwy przebłagalnej, dziękczynnej i błagalnej, połączone z postem ścisłym. Według Kanonu Prawa Kanonicznego Benedykta XV z 1917 roku w tych dniach wolno było spożywać jeden posiłek do syta oraz dwa lekkie. Obowiązywała także wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Po Soborze Watykańskim II obchody Suchych Dni w Kościele uzależniono od decyzji lokalnych ordynariuszy.

✨

Suplikacja

Suplikacja [od łac. supplicatio - 'błaganie', 'prośba'] to śpiewy o charakterze pokutnym i przebłagalnym, które wykonuje się szczególnie w okresie klęsk żywiołowych, nieszczęść narodowych i wojen. Zawierają one gorąca prośbę, skargę, błaganie skierowane do Boga, aby ujął się za nami w chwili nieszczęścia. W suplikacjach podkreślamy potęgę Boga-Stwórcy i naszą całkowitą zależność od Niego w trudnych po ludzku sytuacjach życiowych.

Najbardziej znaną suplikacją jest wymieniona w śpiewniku ks. Jana Siedleckiego pieśń lamentacyjna "Święty Boże, Święty Mocny...". Inwokacja utworu pochodzi ze starodawnego hymnu ku czci Trójcy Świętej, zwanego Trisagionem [od gr. Τρισάγιον (Triságios), łac. trisagium - 'Po trzykroć święty'], występującego w liturgii Kościołów zachodniego i wschodniego. Trisagion może być też częścią modlitwy uwielbienia.

Święty Boże, Święty Mocny...

Święty Boże, Święty mocny... (tekst i nagranie audio)

✨

Symbole chrześcijańskie

Najważniejszymi symbolami chrześcijańskimi są Za: ks. dr Antoni Witkowiak, „Propedeutyka teologii katolickiej”, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1963, str. 9:

• Oko w trójkącie → Trójca Św. i opieka Boża nad światem,
• ryba → Chrystus i chrześcijanin,
• kosz z chlebem i pelikan → Najświętszy Sakrament,
• baranek z chorągiewką → Chrystus Zmartwychwstały,
• niewiasta w koronie z 12 gwiazd → Najświętsza Maryja Panna,
• niewiasta z rozłożonymi rękami, tzw. orantka → Kościół św.,
• jeleń pijący ze źródła → Chrzest św.,
• kielich → wiara,
• kotwica lub krzyż → nadzieja,
• serce → miłość,
• głowa człowieka, lew, wół i orzeł → Ewangeliści,
• litery greckie IHS → Jezus.

✨

Symbolika pokarmów święconych

• baranek → Zmartwychwstały Chrystus, zwycięstwo nad śmiercią, łagodność, niewinność, ofiara,
• chleb → Ciało Chrystusa, pomyślność, dobrobyt, obfitość,
• sól → oczyszczenie, prostota życia, prawda i sedno istnienia,
• wędlina → dostatek, zdrowie i płodność,
• jajka → odradzające się życie, triumf życia nad śmiercią, siła istnienia,
• chrzan → krzepa i siła, gorycz Męki Pańskiej,
• ciasto → dokładność i kunszt,
• woda → Duch Święty,
• ser → porozumienie między człowiekiem a przyrodą,
• zajączek → płodność, odrodzenie przyrody.

✨

Synagoga

Synagoga, bożnica, bóżnica (z gr. συναγωγή, synagoge – 'zgromadzenie', 'miejsce zebrań') — to najważniejsza instytucja w życiu religijnym i społecznym Żydów. Nazwa synagoga odpowiada hebrajskiemu bejt ha-kneset – dom zgromadzenia  – miejsce spotkań, m.in. w celu odprawiania obrzędów religijnych, bejt ha-midrasz – dom studiów, szkoła – miejsce studiowania Tory i Talmudu, bejt ha-tefila - dom modlitwy – oraz niehebrajskim terminom w języku jidysz szul - szkoła, dawnszul - szkoła modlitwy, jak również w przypadku judaizmu reformowanego sinagoge.

Po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej synagoga stała się miejscem modłów i ośrodkiem życia społecznego Żydów poza Palestyną. W niej odbywają się różne uroczystości o charakterze religijnym. Dawniej była ona również miejscem nauczania i ośrodkiem władz administracyjnych gminy. Pełniła funkcję centrum społecznego, integrującego ludność żydowską. Ponadto była ośrodkiem życia gospodarczego gminy.

Wzorując się na architekturze Świątyni, w synagogach wydzielano osobną część z przeznaczeniem dla kobiet - babiniec. Synagogi różniły się między sobą stylem, który zależał od kraju, w którym były budowane. Jednak wspólną cechą wszystkich synagog jest ich położenie, które wskazuje kierunek Jerozolimy. Naprzeciwko wejścia synagogi znajduje się wbudowana w ścianę synagogi zwróconą ku Jerozolimie i miejscu Świątyni Jerozolimskiej szafa ołtarzowa, "święta skrzynia" - aron ha-kodesz, w której przechowywana jest Tora - pergamin z zapisanymi pierwszymi pięcioma księgami Biblii. Centralnym miejscem synagogi jest bima - podwyższenie, w nazewnictwie aszkenazyjskim, lub tewa - skrzynia, arka, w nazewnictwie sefardyjskim, wewnątrz której znajduje się stół do wykładania i czytania Tory.

✨

Syndereza

Syndereza, syntereza, prasumienie (z gr. συντήρησιν, syntéresin) — wrodzona sprawność rozumu, praktycznie umożliwiająca poznanie i stosowanie nakazów prawa natury (pierwszych zasad).

prasumienie — sumienie habitualne, iskra sumienia, scintilla Conscientiae

✨

▶ Ś ◀

Śpiew gregoriański

Śpiew gregoriański Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 335 - muzyka obrządku łacińskiego tradycyjnie przypisywana papieżowi Grzegorzowi I Wielkiemu, który się mógł przyczynić do jej upowszechnienia w Rzymie. Według tradycji podczas swego pontyfikatu papież ten zebrał i usystematyzował istniejące już w obiegu liturgicznym melodie chorałowe.

Według jednej z podstawowych definicji chorał gregoriański to monodyczny, łaciński śpiew liturgiczny Kościoła rzymskokatolickiego, wykonywany bez towarzyszenia instrumentów. Monodyczne – jednogłosowe wykonanie chorału gregoriańskiego symbolizować miało jedność Kościoła i nienaruszalność wiary.

Konstytucja o Liturgii Świętej (Sacrosanctum Concilium) (116) mówi: Kościół uznaje śpiew gregoriański za własny śpiew liturgii rzymskiej. Dlatego w liturgii powinien zajmować on pierwsze miejsce wśród innych równorzędnych rodzajów śpiewu. To, czym jest on w  Kościele oddają poniższe wypowiedzi.

• Śpiew gregoriański przenosi ludzkie dusze ze świata zmysłowego w rzeczywistość wieczną. (św. Jan Paweł II)
• Melodie gregoriańskie nie tylko ukazują, ale także pozwalają nam doświadczyć obecności sacrum, które prezentuje się poprzez swoje uniwersalne i ponadczasowe piękno. Dlatego można uznać śpiew gregoriański za najdoskonalszy model muzyki sakralnej. (Benedykt XVI)

Słynny dziewiętnastowieczny odnowiciel muzyki liturgicznej opat Prosper Guéranger powiedział: Śpiew gregoriański to śpiew Kościoła, śpiew wieków i śpiew duszy a kompozytor i gregorianista Michał Sławecki wyznał: Powiedziałbym, że [śpiew gregoriański] to rodzaj mojego muzycznego wyznania wiary poprzez fakt zespolenia, doskonałego zjednoczenia świętych tekstów i melodii, które są owocem myśli teologicznej i kontemplacji. Zostały skomponowane nie przez przypadkowych muzyków, ale przez osoby, które całym życiem oddawały się modlitwie – śpiewem i tekstami psalmów, tekstami liturgicznymi Kościoła.

Chorał gregoriański zawarty jest w księgach: Graduale Romanum (graduał), obejmującym oficja mszalne, i Antiphonale Romanum (antyfonarz), zawierającym śpiewane oficja pozamszalne. Współcześnie używany Liber Usualis jest zbiorem kombinowanym, w którym wszystkie oficja ułożone są w kolejności porządku dziennego.

Śpiew gregoriański jako własny śpiew liturgii i wyraz jedności kościoła

Śpiew gregoriański to śpiew duszy

Śpiew gregoriański (nagranie wideo, 3:00:00)

✨

Święcenia kapłańskie

Hierarchia sakramentu kapłaństwa w Kościele rzymskokatolickim obejmuje trzy stopnie:

• Diakonat, czyli tzw. stopień służby, jest najniższym stopniem święceń. Diakon (jeszcze nie ksiądz) przygotowuje się do przyszłej posługi. W tym czasie jego głównym zadaniem jest pomagać i służyć innym kapłanom.
• Prezbiteriat to pierwszy stopień kapłański. Prezbiter jest już księdzem. Każdy ksiądz podlega biskupowi odpowiadającemu jego miejscu posługi.
• Episkopat to najwyższy stopień święceń. Kapłan, który przyjął święcenia episkopatu jest biskupem. Jest on uprawniony do prowadzenia kościoła partykularnego bądź diecezji.

✨

Święto

Dzień szczególnego obchodu liturgicznego Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 339 w kalendarzu liturgicznym. W niedzielę wspominamy zmartwychwstanie Chrystusa; na Wschodzie zwie się często "Dniem ósmym" albo pierwszym dniem stworzenia, które nam przyniósł Chrystus. Święta ruchome to takie jak Wielkanoc i Zesłanie Ducha Świętego, których daty zmieniają się każdego roku. Święta nieruchome albo stałe (np. Boże Narodzenie i dni poświęcone wspomnieniom świętych) zawsze obchodzi się w tym samym dniu.

Święta nakazane zobacz: uchwała nr 15/364/2014 Konferencji Episkopatu Polski z dnia 13 marca 2014 r.

Są to dni, w których (bądź w wigilię których, czyli wieczorem dnia poprzedzającego) wierny ma obowiązek uczestniczyć we Mszy Świętej oraz powstrzymać się od prac niekoniecznych. Świętem nakazanym jest każda niedziela (i święta w niedzielę przypadające Dotyczy to od 2003 roku Uroczystości Wniebowstąpienia Pańskiego, której obchodzenie zostało dekretem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 4 marca 2003 r. przeniesione z czwartku w czterdziestym dniu po Wielkanocy na siódmą niedzielę wielkanocną.) oraz w Polsce poniższe dni:

• 1 stycznia — Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi,
• 6 stycznia — Uroczystość Objawienia Pańskiego/Trzech Króli,
• czwartek po Uroczystości Trójcy Świętej — Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (tzw. Boże Ciało),
• 15 sierpnia — Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Matki Bożej Zielnej),
• 1 listopada — Uroczystość Wszystkich Świętych,
• 25 grudnia — Uroczystość Narodzenia Pańskiego (Boże Narodzenie).

✨

Święta nienakazane zobacz: dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z dnia 4 marca 2003 r.

Są to dni, w których nie ma obowiązku uczestnictwa we Mszy świętej, ale jest zachęta, aby wierni zgodnie z wieloletnią tradycją brali w niej udział i przyjmowali komunię świętą. Do nich należą święta:

• Niepokalanego Poczęcia — 8 grudnia,
• Św. Szczepana (drugi dzień uroczystości Narodzenia Pańskiego) — 26 grudnia,
• Ofiarowania Pańskiego/Matki Bożej Gromnicznej — 2 lutego,
• Św. Józefa — 19 marca,
• Poniedziałek Wielkanocny (drugi dzień uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego),
• Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła (poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego),
• Św. Apostołów Piotra i Pawła — 29 czerwca.

✨

Święta w Kościele Katolickim w 2021 r.

Święta w Kościele Katolickim w 2022 r.

Święta w Kościele Katolickim w 2023 r.

✨

Uroczystość świętej Bożej Rodzicielki Maryi (1) (1 stycznia)

✨

Uroczystość świętej Bożej Rodzicielki Maryi (2) (1 stycznia)

✨

Święto Ofiarowania Pana Jezusa w Świątyni w: "Przymierze z Maryją", Wydawca: Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Księdza Piotra Skargi, nr 110, styczeń/luty 2020 r., str. 16 (2 lutego)

✨

Święto Bożego Miłosierdzia w: "Przymierze z Maryją", Wydawca: Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Księdza Piotra Skargi, nr 111, marzec/kwiecień 2020 r., str. 31 (pierwsza niedziela po Wielkanocy)

✨

Święto Podwyższenia Krzyża Świętego w: "Przymierze z Maryją", Wydawca: Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Księdza Piotra Skargi, nr 108, wrzesień/październik 2019 r., str. 35 (14 września)

✨

Święto Niepokalanego Poczęcia NMP w: "Przymierze z Maryją", Wydawca: Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Księdza Piotra Skargi, nr 109, listopad/grudzień 2019 r., str. 39 (8 grudnia)

✨

Świętokradztwo

Znieważenie Gerard O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ, "Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim", Wydawnictwo WAM, Kraków 2002, str. 339 osób Bogu poświęconych, wydarzeń świętych, miejsc i przedmiotów. Przykładem może być profanacja kościoła, kradzież kielichów mszalnych albo puszek przeznaczonych do przechowywania Najświętszego Sakramentu, a także przemoc względem osób wiodących życie konsekrowane.

✨

▶ T ◀

Tabela pierwszeństwa liturgicznego

Reguluje ona szczegółowe zasady obchodów. Określa m.in. jaki formularz Mszy św. i jakie czytania wybrać w przypadku zbiegających się w danym dniu różnych obchodów.

✨

Teologia

Teologia (gr. θεος (theos) - 'Bóg' + λογος (logos) - 'nauka') lub sacra doctrina (święta nauka) Za: ks. dr Antoni Witkowiak, „Propedeutyka teologii katolickiej”, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1963 jest nauką o Bogu i o stworzeniach Bożych w świetle Objawienia Bożego.

Teologia jako nauka swe twierdzenia wyprowadza w sposób logicznie poprawny z prawd podstawowych, którymi są prawdy objawione przez Boga, popierając je ubocznie racjami filozoficznymi i historycznymi.

Ponieważ prawdy objawione przez Boga, a więc opierające się na najwyższym Autorytecie, są zupełnie pewne, dlatego teologia – uporządkowany zbiór twierdzeń wyprowadzonych ze wspomnianych prawd objawionych – jest nauką pewną.

Pierwszorzędnym przedmiotem teologii jest to, co Bóg objawił o sobie, o swoim życiu i swej działalności. Drugorzędnym zaś przedmiotem teologii jest to, co Bóg objawił o stworzeniach, o ich pochodzeniu i przeznaczeniu oraz o ich obowiązkach wobec Boga.

Od innych nauk różni się teologia rodzajem prawd podstawowych: nauki nieteologiczne wyprowadzają swe twierdzenia z prawd bezpośrednio oczywistych lub z faktów naukowych, telogia zaś wyprowadza swe twierdzenia z Objawienia Bożego.

Teologię dzielimy na: teologię fundamentalną (apologetykę), teologię dogmatyczną, teologię moralną (etykę), egzegezę Pisma Św., Prawo Kanoniczne, historię Kościoła, teologię ascetyczno-mistyczną, teologię pasterską (wraz z katechetyką, pedagogiką i homiletyką), historię dogmatów i liturgikę.

Teologia fundamentalna (apologetyka) wykazuje, że Objawienie Boże, przechowywane i wyjaśniane przez Kościół Katolicki, jest wiarygodne i stanowi pewny fundament wiary św.

Teologia dogmatyczna przedstawia prawdy wiary św., które mówią o Bogu i Jego stosunku do stworzeń.

Teologia moralna (etyka) omawia obowiązki moralne człowieka wobec Boga, bliźniego i siebie samego.

Egzegeza Pisma Św. bada tekst Pisma Św. i ustala jego znaczenie.

Prawo Kanoniczne wyjaśnia przepisy prawne ustanowione przez Kościół św. i obowiązujące wszystkich wiernych.

Historia Kościoła św. przedstawia działalność Kościoła w ciągu wieków.

Teologia ascetyczno-mistyczna zajmuje się ustalaniem zasad życia wewnętrznego.

Teologia pasterska omawia sposoby duszpasterzowania (katechetyka – sposoby nauczania religii, pedagogika – zasady chrześcijańskiego wychowania, homiletyka – reguły obowiązujące przy głoszeniu słowa Bożego).

Historia dogmatów bada na podstawie dokumentów historycznych sprawy związane z ogłaszaniem dogmatów.

Liturgika zajmuje się służbą Bożą (kultem) w Kościele Katolickim.

Teologia,

✨

Teologia negatywna

Teologia negatywna, teologia apofatyczna - to nurt teologii oparty na założeniu, że jakiekolwiek pozytywne poznanie natury Boga jest dla człowieka niedostępne, przekracza granice możliwości ludzkiego rozumu i sposób orzekania o Bogu, polegający na zaprzeczeniu, że jest on w jakimś aspekcie podobny do świata stworzonego. O Bogu można tylko mówić, że jest, a nie jaki jest. Za pomocą atrybutów negatywnych orzekamy, nie czym Bóg jest, lecz czym On nie jest.

✨

Terminy religii i kultury żydowskiej

Słowniczek terminów religii i kultury żydowskiej (1)

Słowniczek terminów religii i kultury żydowskiej (2)

✨

▶ W ◀

Wieniec adwentowy

Wieniec adwentowy jako całość jest obrazem wspólnoty oczekującej w miłości i radości na swojego Pana.

Symbolika wieńca adwentowego,

✨

Wotum (dziękczynne), dar wotywnyny

-- (łac. votum – przyrzeczona ofiara albo dar; ślubowanie, obietnica) dar składany w podzięce, m.in. za wysłuchanie modlitwy, zazwyczaj w sanktuariach (kościołach) lub miejscach pielgrzymkowych.

Wota dziękczynne mogą mieć postać np. srebrnego lub złotego serca, naszyjnika, tabliczki wotywnej, obrazu lub budowli (kapliczki, kościoła, klasztoru, szpitala).

✨

Wotywa, Msza wotywna

-- Msza okolicznościowa, odprawiana ze szczególnej okazji bądź w odpowiedzi na różne potrzeby wiernych, niezależnie od oficjum mszalnego obowiązującego w danym dniu. Wotywy mogą być odprawiane jako podziękowanie za łaski otrzymane od Boga czy świętego, prośba lub uwielbienie.

Msze wotywne sprawowane są zawsze ze specjalną intencją. Najczęściej bywa nią wspomnienie Męki Pańskiej albo oddanie czci konkretnej osobie, zwłaszcza Jezusowi (np. wotywa o Chrystusie Królu), Najświętszej Maryi Pannie (np. wotywa o Niepokalanym Poczęciu NMP), a także innym świętym (np. wotywa o św. Józefie bądź albo o śś. Apostołach Piotrze i Pawle).

Mszami wotywnymi są m.in.: roraty (odprawiane w okresie Adwentu ku czci NMP), pierwsze czwartki miesiąca (podczas których wierni wspominają wydarzenia Wielkiego Czwartku – ustanowienie sakramentu kapłaństwa i Eucharystii), pierwsze piątki miesiąca (odprawiane ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa) oraz pierwsze soboty miesiąca (odprawiane ku czci Niepokalanego Serca Maryi).

Msze wotywne: Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Rozdz. VIII p. 375

"Gloria" na Mszy wotywnej o Matce Bożej w Adwencie - Roratach.

✨

Wspólnota

Wspólnota Za: Centrum Jana Pawła II – (gr. koinonia; łac. communio) − związek pomiędzy osobami, oparty na trwałych więzach krwi, tradycji, kultury, przekonań, miłości. Wspólnoty nie można utożsamiać z jakąś organizacją społeczną, ponieważ prawdziwa wspólnota jest czymś więcej niż zorganizowaną grupą ludzi. Nie każda zbiorowość zasługuje na miano wspólnoty.

Chrześcijańska wizja wspólnoty łączy harmonijnie aspekty antropologiczne z teologicznymi. Osoba ludzka potrzebuje życia społecznego, które nie jest dla niej czymś dodanym, ale jest wymaganiem jej natury. Człowiek bowiem ze swej natury jest istotą dialogalną, zdolną do tworzenia wspólnoty. Ukazanie człowieka jako istoty społecznej wiąże się z przekonaniem chrześcijan, że Boże powołanie ma charakter wspólnotowy i wspólnototwórczy. Poprzez wymianę z innymi i wzajemną służbę człowiek rozwija swoje możliwości, odpowiadając w ten sposób na Boże powołanie. Stąd też bycie we wspólnocie nie jest tylko kategorią socjologiczną, ale jest darem Bożym, który rodzi zobowiązanie.

✨

Trzeba często uciekać się do modlitwy, gdyż jest ona jedynym wsparciem duszy. L. 1180
{Józef Kalasancjusz, 1556/1557-1648}