Istotą sporu terytorialnego jest kwestionowanie tytułu prawnomiędzynarodowego drugiego państwa do zajmowania określonego terytorium i dążenie do zmiany status quo, czasem także przy użyciu środków naruszających prawo międzynarodowe. Spór nierozwiązany na drodze dyplomatycznej może stać się zarzewiem wojny.
Wojna w rozumieniu prawnym oznacza zerwanie stosunków pokojowych (w tym także stosunków dyplomatycznych) pomiędzy co najmniej dwoma państwami i przejście do stosunków wojennych, czyli rozpoczęcie walki zbrojnej i wrogich działań skierowanych przez państwa wzajemnie przeciwko sobie. Istniejącą wówczas między tymi państwami sytuację określa się jako stan wojny. Konwencje haskie z 1899 i 1907 r. wymagają, by wojna rozpoczęła się oficjalnym jej wypowiedzeniem przez jedno z państw. Państwa toczące wojnę zobowiązane są do zachowywania humanitarnych zasad (jak zakaz stosowania broni masowego rażenia czy złego traktowania jeńców i ludności cywilnej) i do uszanowania neutralności pozostałych państw.
Ludobójstwo
Wojny są stałą częścią historii świata. Przez stulecia wojna była uznanym przez państwa sposobem rozstrzygania sporów. Dopiero w XX wieku wprowadzono zakaz użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Powołano organizacje międzynarodowe, których zadaniem jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Po zakończeniu okrutnej I wojny światowej, w roku 1920 powstała Liga Narodów, którą formalnie rozwiązano w roku 1946, po utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych w roku 1945.
Artykuł 2 Karty Narodów Zjednoczonych zawiera zapisy ustalające zasady postępowania państw - członków ONZ, zgodnie z którymi:
- Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.
- Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub użycia jej przeciwko integralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- Wszyscy członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała środki zapobiegawcze lub środki przymusu.
Mimo międzynarodowych wysiłków konflikty zbrojne i wojny nie przeszły do historii i masowe zabijanie ludzi trwa nadal przy pomocy nowych, coraz wydajniejszych metod, które nie mieszczą się w klasycznych definicjach i przepisach prawa.
Potwierdzeniem tego faktu jest m.in. wojna rosyjsko-ukraińska trwająca z przerwami od roku 2014 oraz dziesiątki innych konfliktów zbrojnych na całym świecie. Od zakończenia II wojny światowej w 1945 roku na świecie wybuchło ponad 160 wojen. Walki zbrojne pochłonęły w tym czasie 13 milionów istnień ludzkich. Najdłuższą wojną, która trwa już ponad 70 lat, jest konflikt na linii Palestyna-Izrael.
Rafał Lemkin
Za mało znany jest fakt, że pierwszym prawnikiem, który już w roku 1933 wyodrębnił tzw. przestępstwa nowego typu, godzące w interesy całej ludzkości i mobilizował świat do ich zwalczania był polski prawnik
Rafał Lemkin. Do tych przestępstw zaliczył on m.in. międzynarodowe zbrodnie barbarzyństwa, wandalizmu i świadomego szerzenia zarazy ludzkiej. O pierwszej z tych zbrodni napisał:
Kto z nienawiści do zbiorowości rasowej, wyznaniowej lub społecznej, albo też w celu wyniszczenia (eksterminacji) tejże przedsiębierze czyn karalny przeciwko życiu, nietykalności cielesnej, wolności, godności lub podstawom bytu gospodarczego
człowieka, należącego do takiej zbiorowości, za to przestępstwo barbarzyństwa ulegnie karze…
. Zbrodnię wandalizmu definiował jako działanie z tych samych pobudek co barbarzyństwo, polegające na niszczeniu dzieł kultury lub sztuki, będących
wytworem ducha zbiorowości rasowej, wyznaniowej lub społecznej.
W roku 1935 Lemkin zaproponował uregulowanie na forum międzynarodowym terroryzmu, przedstawiając własny projekt oraz koncepcje definiowania terroryzmu. Od roku 1941 przebywał w USA, gdzie opublikował w 1944 r. swoją najważniejszą książkę pt. „The Axis Rule in Occupied Europe” (Rządy państw Osi w okupowanej Europie), poświęconą zbrodniom przeciwko ludzkości oraz pojęciu ludobójstwa. Stworzył termin „genocidium” (ludobójstwo), który zdefiniował jako zorganizowane działania, mające na celu zniszczenie narodu lub grupy etnicznej poprzez dezintegrację instytucji, kultury, języka, świadomości narodowej i religijnej, gospodarczych podstaw egzystencji, a następnie pozbawienie ludzi bezpieczeństwa, wolności, zdrowia, godności i ostatecznie życia.
Zaproponował również uchwalenie międzynarodowej konwencji dotyczącej zapobiegania ludobójstwu i jest współautorem wstępnego projektu Konwencji w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa z 1948 roku.
Za pokłosie działalności Rafała Lemkina można uznać utworzenie Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) z siedzibą w Hadze, który rozpoczął funkcjonowanie 1 lipca 2002 r. MTK może sądzić wyłącznie osoby fizyczne oskarżone o zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne i agresje popełnione po wejściu w życie Statutu Rzymskiego (po 1 lipca 2002 roku) lub po jego przyjęciu przez dane państwo. Od roku 2021 jego prezesem jest Polak Piotr Hofmański, sędzia kadencji 2015–2024.
Międzynarodowy Trybunał Karny 17 marca 2023 r. wydał nakaz aresztowania prezydenta Rosji Władimira Putina oraz rosyjskiej rzeczniczki praw dziecka Marii Lwowej-Biełowej. Sędziowie przychylili się do wniosku prokuratury uznając, że są realne podstawy by sądzić, że Putin i Biełowa są odpowiedzialni za zbrodnie wojenne polegające na bezprawnych deportacjach dzieci z okupowanych terenów Ukrainy do Rosji.
Znaczenie wkładu Rafała Lemkina dla zapobiegania zbrodni ludobójstwa oddaje dobrze napis na pamiątkowej płycie w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie: Polskiemu prawnikowi, który - uniknąwszy Zgłady - zdefiniował ludobójstwo
i zmobilizował świat do jego zwalczania; prawo przeciwstawił bezprawiu
.
Wyślij komentarz: