[tłum. Stanisław Sozański, 1868], Niccolò Machiavelli, 1469-1527
- doktryna polityczna zalecająca stosowanie podstępu, przemocy i obłudy w dążeniu do realizacji zamierzonego celu; postawa charakteryzująca się cynizmem, przewrotnością, brakiem skrupułów
- «koncepcja polityczna zalecająca stosowanie zasady
cel uświęca środki
» - «postawa charakteryzująca się cynizmem i brakiem skrupułów w dążeniu do celu»
Aby ją osiągnąć można korzystać z wszelkich dostępnych środków (także np. podstępu i okrucieństwa). Synonim bezwzględnego postępowania w myśl hasła
cel uświęca środki.
Polityka według Machiavellego to sztuka skutecznego działania, która musi być oddzielona od moralności – w polityce chodzi o skuteczność, a nie o czynienie dobra.
Mąż stanu, aby prowadzić skuteczną politykę, musi także sięgać po środki i metody sprzeczne z zasadami moralnymi. Rządzenie powinno polegać na wytwarzaniu przeświadczenia,
że działania rządzącego są w istocie dobre. Władca powinien zachowywać pozory łaskawości, prawości, człowieczeństwa, a siłę i terror powinien łączyć z podstępem i zdradą.
Pożądane jest, by poddani szanowali i kochali swojego władcę, a przynajmniej – by wywoływał on lęk.
Makiawelizm był wielokrotnie wykorzystywany dla uzasadnienia antydemokratycznych rządów faszystowskich i totalitarnych.
Pułapka makiawelizmunotka
Jan Maria Jackowski,
"Bitwa o Polskę w Europie", Wydawnictwo AA, 2010, str. 83-84
....
Bezsilność elit politycznych wobec wyzwań współczesności wynika w znacznej mierze ze swoistego rozumienia uprawiania polityki.
Niektórzy uważają za aksjomat spłyconą wersję filozofii
Karla Poppera, twórcy koncepcji społeczeństwa otwartego
. W jej świetle ten, kto ma mocne przekonania moralne, nie jest dobrym demokratą,
bo może ulec pokusie, by narzucić te wartości innym. I dlatego dobry demokrata powinien być relatywistą, który w swoim działaniu kieruje się zasadą, że wszystko jest względne
i tylko taka polityka może uzyskać szerokie poparcie społeczne.
Wyrugowanie z życia publicznego odniesień do obiektywnej prawdy jest główną przyczyną okaleczenia współczesnej demokracji liberalnej. Już w XVI wieku zaczyna się obserwować symptomy tego zjawiska,
dziś określanego mianem modernizmu politycznego, rozumianego jako uprawianie takiej technologii władzy, której jedynym kryterium jest skuteczność.
Tym sposobem zasady etyczne zostały zawieszone, a makiawelizm, niekiedy określany mianem pragmatyzmu, stał się symbolem świadomego i cynicznego realizowania polityki interesu władzy.
W konsekwencji takiej postawy polityka, czyli domena służebna wobec człowieka, wyzwala się z jakichkolwiek zobowiązań moralnych, bierze w nawias prawdę i separuje się od wiążących ją wartości.
Tymczasem rządzenie i tak jest ściśle związane z refleksją moralną. Każdy człowiek, w tym również polityk, podejmuje przecież decyzje, które są dobre albo złe i jako takie mają wymiar moralny.
....
