Podziały

W przestrzeni publicznej pojawia się często, jako reakcja na istniejące podziały w społeczeństwie, postulat jedności. Bez określenia kryterium podziału trudno ustalić przyczynę i charakter podziału oraz ocenić jego znaczenie społeczne i polityczne. Źródłem podziałów między ludźmi są różnice w oglądzie świata.

Wychodząc od realistycznej wizji człowieka, zgodnie z którą między ludźmi istnieją różnice indywidualne, naturalne jest powstawanie podziałów w grupach ludzi, rodzinach, organizacjach i społeczeństwach. Im większa grupa ludzi, tym więcej okazji do różnienia się. Oznacza to, że gdy weźmiemy pod uwagę jedno zjawisko lub zdarzenie, to im większa grupa obserwatorów, tym większe prawdopodobieństwo różnic w jego ocenie.

Skutki różnic stanowisk mogą, w zależności od ich natury, być pozytywne lub negatywne, przyczyniać się do powstania wartości dodanej, np. optymalnego rozwiązania problemu, lub do destrukcji, np. trwałego podziału i braku współpracy, a nawet antagonizmu.

Podziały mogą być naturalne lub sztuczne. Te pierwsze pojawiają się spontanicznie i są konsekwencją naturalnych różnic w indywidualnym postrzeganiu rzeczywistości i reakcji na wydarzenia oraz problemy do rozwiązania w codziennym życiu, wynikających z różnic indywidualnych, wiedzy, doświadczenia życiowego, temperamentu itd. i znikają również spontanicznie po ustaniu przyczyny różnicy.

Te drugie są wywoływane i podtrzymywane w społecznościach w sposób celowy i przemyślany dla osiągnięcia celów lub ich realizacji w sposób, który może budzić sprzeciw tych społecznościach.

Podziały mogą być przejściowe lub trwałe, w zależności od charakteru różnic (naturalne, sztuczne) oraz postawy zainteresowanych ludzi (urażona duma, poczucie niesprawiedliwości, fałszywy wstyd, poczucie wyższości, pogarda itd.). Gdy oponenci dążą zgodnie do obiektywizacji przedmiotu lub znalezienia najlepszego rozwiązania problemu, to zróżnicowanie ma charakter konstruktywny i nie prowadzi do podziałów.

Różnice

Generalnie usunięcie różnic zdania jest najłatwiejsze w przypadkach, kiedy możliwe jest sprawdzenie (falsyfikacja, weryfikacja) twierdzeń. Najtrudniejsze jest usunięcie różnic w przypadku, kiedy dotyczą one nie poddających się weryfikacji tworów ludzkiej wyobraźni.

Skutki różnienia się zależą od przedmiotu sporu i jego wagi (sprawy istotne, pierwszorzędne, sprawy drugorzędne) oraz cech jego uczestników (stosunek do prawdy, umiejętność dyskusji i rozwiązywania sporów, kultura osobista, wiedza merytoryczna, sprawność intelektualna, wola porozumienia).

Doświadczenie uczy, że najwięcej różnic między ludźmi występuje na poziomie codziennego życia. Nierzadko różnice powodowane są niedbałym językiem, nieprecyzyjnym wysławianiem się lub niedostateczną wiedzą na przedmiotowy temat.
Jak łatwo można się różnić, pokazano symbolicznie na rys. 1.

Jeżeli obserwator nie umysłowi sobie, że jego ogląd otaczającego świata jest subiektywny, bo uwarunkowany wieloma rzeczami, m.in. wiedzą, doświadczeniem oraz cechami emocjonalnymi i wolicjonalnymi, to może żywić przekonanie, że to co postrzega jest obiektywną prawdą i obstawać przy swoim. Tymczasem rzeczywistość jest złożona i dojście do prawdy wymaga wysiłku i namysłu.

W tym przykładzie, różnica zdań jest wywołana brakiem świadomości obserwatorów, że cyfrę „6” można otrzymać przez obrót o 180^o cyfry „9” i na odwrót. Do usunięcia różnicy zdań wystarczy tutaj oświadczenie autora napisu.

Zdarzają się sytuacje, w których powstanie różnic w oglądzie rzeczywistości nie jest praktycznie możliwe. Tak dzieje się, gdy świadomie zapobiegamy powstaniu rozbieżności zdań.
Praktycznym rozwiązaniem, pozwalającym na uniknięcie niejednoznaczności, prowadzącej do różnicy zdań w powyższym przypadku jest umieszczenie kropki po cyfrze jak pokazuje rys. 2, który można zobaczyć po kliknięciu na rys. 1.

Niekiedy sam przedmiot obserwacji wyklucza niejednoznaczność w sposób naturalny, jak widać na rys. 3.

Tutaj zgodność obserwatorów jest wynikiem symetrii cyfry „0”. Tę właściwość wykorzystuje się w praktyce np. w kartach, co ułatwia grę - rys. 4.

Możliwe są też sytuacje, w których powstanie różnic w oglądzie rzeczywistości jest skutkiem braku pełnej wiedzy lub informacji. Tak jest np. w przypadku, gdy przedmiot obserwacji jest wielowymiarowy i ma złożoną budowę, obserwatorzy widzą go po raz pierwszy i patrzą na niego z różnych miejsc lub z tego samego miejsca, ale w różnych momentach. Przykład takiej sytuacji pokazano na rys. 5.

Walec jest bryłą obrotową, która powstała w wyniku obrotu prostokąta wokół prostej zawierającej jego bok. Posiada dwie podstawy w kształcie koła, które leżą na równoległych płaszczyznach. Obserwator stojący równolegle do podstawy walca widzi niebieskie koło, a obserwator patrzący na bryłę z boku widzi ponarańczowy prostokąt. Każdy z tych obserwatorów posiada tylko cząstkową wiedzę o oglądanym przedmiocie. Wskutek tego ich ogląd rzeczywistości jest diametralnie różny.

Gdyby każdy z nich uznał, że posiada pełny, jedynie prawdziwy obraz rzeczywistości, to obydwaj byliby w błędzie. Tymczasem obiektywna rzeczywistość to nie figury płaskie - koło, kwadrat, lecz trójwymiarowa bryła - walec.

Dojście do prawdy, czyli uzyskanie pełnego, poprawnego opisu przedmiotu obserwacji wymaga od obserwatorów pragnienia poznania prawdy, gotowości do rezygnacji z subiektywnego widzenia i do aktywnej współpracy oraz zdobycia odpowiedniej wiedzy. Bezrefleksyjne upieranie się przy swoim subiektywnym oglądzie prowadzi zazwyczaj do jałowego sporu o to, kto ma rację.

Podsumowanie

Podsumowując można powiedzieć, że różnice jako takie są naturalne. Mogą być one stymulatorem kreatywności i współpracy lub źródłem niszczących sporów i podziałów wśród ludzi. Sporom i podziałom można zapobiegać lub je wywoływać. Najwięcej okazji do różnienia się jest na poziomie działań operacyjnych, zwłaszcza kiedy nie ma uzgodnionych celów taktycznych i strategicznych lub nie są one znane. Istnienie i znajomość uzgodnionych planów taktycznych i strategicznych ułatwia rozwiązywanie problemów, rozstrzyganie sporów i przeciwdziała powstawaniu trwałych podziałów w społeczeństwie i społecznościach. Warunkiem powstania uzgodnionych celów i planów jest gotowość do partnerskiej współpracy dla wspólnego dobra, które umożliwia lub ułatwia realizację indywidualnych celów.