Przyroda
Drzewa
Wzrok wędrowca na obszarach zadrzewionych przyciągają majestatyczne wysokie drzewa o grubych pniach i rozłożystych koronach.
![Pomnik przyrody: aleja kasztanowcowa przy kościele pw. św. Andrzeja w Kościelcu (pow. kolski, wielkopolskie); źródło: http://www.pomniki-przyrody.pl/, mareke Aleja kasztanowcowa](graf/aleja-kasztanowa-KoscielecKolski.webp)
![Pomnik przyrody: Buk pospolity (obwód 453 cm, wysokość ok. 30 m) w założeniu parkowym przylegającym do zamku Książ (m. Wałbrzych, dolnośląskie); źródło: http://www.pomniki-przyrody.pl/, mareke Buk pospolity](graf/buk-Ksiaz.webp)
Szczególnie malownicze są skupiska drzew na wiosnę i jesienią.
![Otominski Oobszar_Chronionego Krajobrazu, Kolbudy; źródło: https://www.globtroter.pl/, Antoni Otominski Obszar_Chronionego Krajobrazu](graf/kolbudy_otominski_obszar_chronionego_krajobrazu.webp)
Kasztany
Kasztan to popularne określenie kasztanowca pospolitego (Aesculus hippocastanum L.), zwanego również kasztanowcem zwyczajnym, kasztanowcem białym lub też rzadziej kasztanem gorzkim - w odróżnieniu od kasztana jadalnego (kasztana słodkiego), nibykasztanem, kasztanem dzikim lub końskim.
![Kwitnący kasztanowiec w Sankt Arnual; foto: AnRo0002, CC0, via Wikimedia Commons Kwitnące kasztanowce w Sankt Arnual](graf/Aesculus-hippocastanum.webp)
Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego, gdzie rośnie bardzo nielicznie w lasach i uznawany jest za gatunek narażony na wyginięcie. Został rozprzestrzeniony w czasie ekspansji tureckiej w Europie w XVI i XVII wieku i obecnie pospolicie jest uprawiany na tym i innych kontynentach. Sadzony jest głównie na terenach zurbanizowanych i przy drogach jako drzewo ozdobne i cieniodajne. Ze względu na mało wartościowe drewno nie ma znaczenia w gospodarce leśnej. Użytkowany jest także jako roślina lecznicza, kosmetyczna, miododajna, dawniej wyrabiano z nasion klej i stosowano je jako paszę. Od końca XX wieku znaczne szkody w uprawie tego gatunku czyni szrotówek kasztanowcowiaczek – drobny motyl, którego larwy żerują w liściach kasztanowca, dokonujący inwazji na kontynencie europejskim. Narasta też zagrożenie tego gatunku innymi patogenami.
Dojrzałe kasztanowce imponują wysokością – 20-25 m oraz rozłożystą, gęstą koroną, tworzącą kopułę o średnicy do 15 m, chroniącą dobrze przed słońcem. Zanim kasztanowiec osiągnie odpowiednie rozmiary – 12-15 m, zakwitnie i zaowocuje upłynie 10-15 lat.
![Stary okaz kasztanowca o obwodzie pnia ponad 5 m w pierśnicy, Morlanwelz-Mariemont – Parc de Mariemont; foto: Jean-Pol Grandmont, CC3.0, via Wikimedia Commons Stary okaz kasztanowca](graf/Aesculus_hippocastanum_Mariemont.webp)
Drzewo jest efektowne o każdej porze roku – w czasie rozwijania młodych liści (walorem jest ich wczesny rozwój), kwitnienia, owocowania i przebarwiania liści.
![Aleja kwitnących kasztanowców; foto: https://pixabay.com/pl/users/peggychoucair-1130890/ Kwitnące kasztanowce](graf/kwitnace-kasztanowce_park.webp)
![Kwiatostan kasztanowca pospolitego, Eglinton, Irvine, Ayrshire; foto: Rosser1954, Public domain, via Wikimedia Commons Kwiatostan](graf/Horse_chestnut_kwiatostan.webp)
![Dojrzałe, otwierające się owoce kasztanowca pospolitego; foto: Shutterstock/whiteaster Dojrzałe, otwierające się owoce](graf/kasztan_2.webp)
![Aleja kasztanowa w miejskim parku w Putbus, Niemcy; foto: Darkone, CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons Aleja kasztanowa w miejskim parku](graf/aleja-debowa_Putbus_Park.webp)
![Nasiona kasztanowca wyzwolone z łupiny Nasiona kasztanowca](graf/kasztany-liscie.webp)
Kasztanek
Urokliwe są również młode drzewa, jak widać na poniższych zdjęciach. Kasztanek rozwinął się z nasiona.
![Kiełkujące nasiono kasztanowca; foto: JJ Harrison, CC3.0, via Wikimedia Commons Kiełkujące nasiono kasztanowca](graf/Aesculus_hippocastanum_nasiono.webp)
Ma 1,5 roku (maj 2023) a jego wysokość wynosi 26 cm. Imponuje swoim ulistnieniem – ilością oraz wielkością liści, które tworzą zielony parasol umocowany na stosunkowo cienkim pniu.
![Młody kasztanowiec pospolity (1) Młody kasztanowiec (1)](kasztanek_web/img_5340.webp)
![Młody kasztanowiec pospolity (2) Młody kasztanowiec (2)](kasztanek_web/img_5346.webp)
![Młody kasztanowiec pospolity (3) Młody kasztanowiec (3)](kasztanek_web/img_5342.webp)
![Młody kasztanowiec pospolity (4) Młody kasztanowiec (4)](kasztanek_web/img_5353.webp)
![Młody kasztanowiec pospolity (5) Młody kasztanowiec (5)](kasztanek_web/img_5339.webp)
Młode drzewo rośnie szybko w żyznej glebie. Po 5 latach osiąga 6 m wysokości i 5 m rozpiętości korony, po 10 latach – 12 m wysokości i 10 m rozpiętości, a po 20 latach – 25 m wysokości i 15 m rozpiętości.
Kasztanek z doniczki, o ile nie zostanie zaatakowany i zniszczony przez choroby lub szkodniki, np. przez szrotówka kasztanowcowiaczka, po wysadzeniu do gruntu może wyglądać za kilkanaście lat jak te kasztanowce poniżej i dożyć 200lat.
![Pojedynczy kasztanowiec pospolity Pojedynczy kasztanowiec pospolity](graf/Kasztanowiec.webp)
![Pomnikowy kasztanowiec pospolity ne terenie Stacji Filtrów (Lindleya) w Warszawie; foto: Panek, CC3.0, via Wikimedia Commons Pomnikowy kasztanowiec w Warszawie](graf/Wawa_pomn_przyr_93_1.webp)
Szrotówek kasztanowcowiaczek zaatakował
Po czterech miesiącach (wrzesień 2023) kasztanek urósł o 2 cm i jego wysokość wynosi teraz 28 cm. Niestety dopadł go szrotówek kasztanowcowiaczek. Kasztanek trzyma się dzielnie, ale jego wygląd zmienił się, jak widać poniżej. Po opadnięciu liści zostaną one spalone, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się tego groźnego wroga kasztanowców.
![Chory kasztanowiec pospolity (1) Chory kasztanowiec (1)](kasztanek_web/img_5386.webp)
![Chory kasztanowiec pospolity (2) Chory kasztanowiec (2)](kasztanek_web/img_5390.webp)
![Chory kasztanowiec pospolity (2) Chory kasztanowiec (2)](kasztanek_web/img_5391.webp)
Wiosna 2024 - życie zwycięża
W 2024 roku kalendarzowa wiosna rozpoczęła się 20 marca o godz. 4:07. Kasztanek, który cały czas przebywa na "świeżym powietrzu", matychmiast wyczuł tę zmianę pory roku i po tygodniu od nadejścia wiosny wyglądał jak na zdjęciu poniżej. Widać, że atak szrotówka kasztanowcowiaczka w jesieni ubiegłego roku oraz zimę przetrwał znakomicie.
![Kasztanek po tygodniu od nadejścia wiosny w 2024 roku Wiosna 2024 (1)](kasztanek_web/20240327_5481_600.webp)
Wiosenna wilgoć i ciepło przyspieszyły wegetację roślin, również tych czasowo żyjących w doniczce – zobacz niżej.
![Kasztanek po miesiącu od nadejścia wiosny w 2024 roku Wiosna 2024 (2)](kasztanek_web/20240422_5499_600.webp)
Kasztanek wygląda — jak na swój wiek — imponująco. W ciągu miesiąca urósł o 20 cm i teraz wystaje z doniczki na 50 cm, zaś jego wysokość wraz z doniczką wynosi już 68 cm. Jego rozwój na początku tej wiosny 2024 można prześledzić na poniższej prezentacji: